دانشگاه مازندران
دانشکده علوم انسانی و اجتماعی
پایان‌نامه دوره کارشناسیارشد در رشته پژوهش علوم اجتماعی
موضوع:
بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر نگرش و رفتار بازیافت
(مطالعه موردی: شهر مریوان)
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده
پیشرفت و توسعه سریع تکنولوژی و تغییر نامطلوب زندگی در برخی عرصه‌ها به ویژه عرصه مصرف، باعث شده است تا با انبوهی از زباله‌ها که بعضاً حاوی انواع مختلف مواد گرانبها و همچنین مواد سمی هستند، مواجه باشیم. این زباله‌ها اگر به صورت مطلوب مدیریت نشوند هم برای انسان و هم برای محیط‌زیست بسیار زیان‌آور می‌باشند. از آنجا که فرآیند جمعآوری و ذخیره‌سازی نامناسب زباله‌ها سبب آلودگی محیط‌زیستی خطرناکی می‌شود، لذا، شیوه صحیح بازیابی و رعایت استانداردهای محیط‌زیستی می‌تواند از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کند. اجرای این شیوه ها و رعایت استاندارد ها به عواامل متعددی بستگی دارد که عوامل اسانی از جمله عوامل بسیار مهم در این زمینه می باشد. لازمه اجرای این شیوه های صحیح و رعایت استانداردها توسط عوامل انسانی از جمله نیازمند نگرش و رفتار مطلوب زیست محیطی محیطی نسبت به پدیده بازیافت می باشد. بنابراین، در تحقیق حاضر نگرش و رفتار مردم نسبت به بازیافت زباله و برخی عوامل مؤثر بر آن در شهر مریوان پرداخته شده است. براساس نظریات موجود و پیشینه‌های تجربی مدلی نظری طراحی گردید. در این تحقیق از نمونه‌گیری خوشه‌ای استفاده شده است. در مجموع 400 پرسشنامه تكمیل و جمعآوری گردید. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که بین پارادایم نوین اکولوژیکی با رفتار بازیافت رابطه معنادار و مثبت وجود دارد. همچنین، بین نگرش نسبت به بازیافت و رفتار بازیافت رابطه معنادار و مثبت به دست آمده است. یافته‌ها نشان داد که بین سن با رفتار بازیافت پاسخگو رابطه معناداری وجود ندارد. بین جنسیت پاسخگو با رفتار بازیافت رابطه معناداری بدست آمد. همچنین بین وضعیت تأهل با رفتار بازیافت رابطه معناداری بدست نیامد. بین سطح تحصیلات با رفتار بازیافت نیز رابطه معناداری وجود ندارد. با این وجود، متغیر متوسط درآمد خانوار با رفتار بازیافت رابطه معنادار و مثبت را نشان می‌دهد. همچنین رابطه مثبت و معناداری بین نوع شغل با رفتار بازیافت وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیونی نیز نشان داد که، 19 درصد از واریانس متغیر وابسته به‌وسیله متغیرهای مستقل (نگرش نسبت به بازیافت و پارادایم نوین اكولوژیكی) تبیین شده است. در واقع، ضریب تأثیر پارادایم نوین اکولوژیکی 142/0و برای متغیر نگرش نسبت به بازیافت 465/0 می‌باشد.
واژگان کلیدی: رفتار بازیافت، نگرش نسبت به بازیافت، نگرش محیط‌زیستی، پارادایم نوین اکولوژیکی، شهر مریوان.
فهرست
عنوان صفحه
2-4- جمع‌بندی پیشینه تجربی تحقیق 42
3-2-2- مدل رفتار محیط‌زیستی مسئولانه 48
3-2-3- مدل چندگانه: مدل انگیزه، توانایی، فرصت و رفتار 50
3-2-4- مدل جامعه‌شناختی رفتار محیط‌زیستی 51
3-2-5- مدل یکپارچه نگرش و انتخاب رفتار 52
3-2-6- پارادایم جدید زیست محیطی 55
4-5- روش نمونه گیری و حجم نمونه 68
4-6- نحوه ی جمعآوری داده‌ها: 70
4-3-1- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای تحقیق 73
5-2- بخش اول: توصیف داده ها 80
5-2-1- ویژگی های جامعه آماری 81
5-2-1-1- توزیع پاسخگویان برحسب سن 81
5-2-1-2- توزیع پاسخگویان بر حسب جنس 82
5-2-1-3- توزیع پاسخگویان برحسب وضعیت تأهل 83
5-2-1-4- توزیع پاسخگویان برحسب میزان تحصیلات 84
5-2-1-5- توزیع پاسخگویان برحسب وضعیت اشتغال 85
5-2-1-6- توزیع پاسخگویان بر حسب میزان درآمد خانوار 86
5-2-2- توصیف متغیرهای اصلی تحقیق 87
5-2-2-1- نگرش نسبت به بازیافت 87
5-2-2-3- مقیاس پارادایم نوین اکولوژیکی 94
5-3- بخش دوم: تحلیل داده ها 100
5-3-1-1-پارادایم نوین اکولوژیکی با رفتار بازیافت (فرضیه اول) 101
5-3-1-2- رابطه نگرش نسبت به بازیافت با رفتار بازیافت (فرضیه دوم) 102
5-3-1-3- رابطه پارادایم نوین اکولوژیکی با نگرش نسبت به بازیافت 102
5-3-1-4- رابطه متغیرهای جمعیت شناختی با رفتار بازیافت (فرضیه چهارم) 103
5-3-1-4- رابطه متغیرهای جمعیت شناختی بانگرش نسبت به بازیافت (فرضیه پنجم) 105
5-3-2- بخش سوم: تحلیل رگرسیونی چندمتغیره 106
5-3-2-1 تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیر رفتار بازیافت 107
5-3-2-2- تأثیر متغیرهای مستقل بر نگرش نسبت به بازیافت 109
5-3-3- تحلیل مسیر و بررسی مدل نظری تحقیق 111
5-3-3-1- اثرات مستقیم و غیر مستقیم هر متغیر مستقل بر متغیر وابسته 112
5-3-3-2- بررسی کلی تاثیرات متغیرهای مستقل تاثیرگذار بر متغیر وابسته 113
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 1-4: تعربف عملیاتی متغیرهای زمینه ای تحقیق. 74
جدول(2-4): گویه‌های مربوط به نگرش نسبت به بازیافت زباله 76
جدول(3-4): گویه‌های مربوط به پارادایم نوین اکولوژیکی.. 77
جدول (4-4): گویه‌های مربوط به رفتار بازیافت.. 78
جدول شماره(6-4): ضریب آلفای متغیرهای تحقیق. 72
جدول شماره(5-4): نام خوشه ها و مناطق نمونه. 69
جدول شماره (1-5): توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب سن. 81
جدول شماره (2-5): توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب جنسیت.. 82
جدول شماره (3-5): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت تأهل. 83
جدول شماره (4-5): توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان تحصیلات.. 84
جدول شماره (5-5): توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب وضعیت اشتغال. 85
جدول شماره (6-5): توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان درآمد ماهیانه خانوار. 86
5-2-2- توصیف متغیرهای اصلی تحقیق. 87
جدول شماره (7-5): شاخص‌های آماری متغیرهای اصلی تحقیق. 87
جدول شماره (8-5): توزیع فراوانی متغیر نگرش نسبت به بازیافت.. 88
جدول شماره (9-5): توزیع فراوانی متغیر نگرش نسبت به بازیافت.. 92
جدول شماره (10-5): توزیع فراوانی متغیر پارادایم نوین اكولوژیكی (NEP) 95
جدول شماره (11-5): ضریب اسپرمن بین پارادایم نوین اكولوژیكی (NEP) با رفتار بازیافت.. 101
جدول شماره (12-5): ضریب همبستگی اسپرمن بین نگرش نسبت به بازیافت با رفتار بازیافت.. 102
جدول شماره (13- 5 ): ضریب اسپرمن بین پارادایم نوین اكولوژیكی با نگرش نسبت به بازیافت.. 102
جدول شماره (14-5): ضرایب مربوط به ارتباط متغیرهای زمینه ای با رفتار بازیافت.. 103
جدول شماره (15-5): ضرایب مربوط به ارتباط متغیرهای زمینه ای با نگرش نسبت به بازیافت.. 105
جدول(16-5): نتیجه کلی معناداری رگرسیون. 107
جدول (17-5): تحلیل رگرسیون چندگانه بین متغیرهای مستقل با رفتار بازیافت.. 107
جدول(18-5)ضرایب آزمون تحلیل رگرسیون درباره عوامل موثر بر رفتار بازیافت.. 108
جدول(19-5): نتیجه کلی معناداری رگرسیون. 109
جدول (20-5): تحلیل رگرسیون چندگانه بین متغیرهای مستقل با نگرش نسبت به بازیافت.. 109
جدول(21-5)ضرایب آزمون تحلیل رگرسیون درباره عوامل موثر بر نگرش نسبت به بازیافت.. 110
جدول شماره (22-5): محاسبه اثرات نگرش نسبت به بازیافت (X1) بر رفتار بازیافت.. 112
جدول شماره (23-5): محاسبه پارادایم نوین محیط زیستی (X2) بر رفتار بازیافت.. 112
جدول شماره (24-5): محاسبه اثرات مستقیم و غیر مستقیم درآمد (X3) بر رفتار بازیافت.. 112
جدول شماره (25-5): محاسبه اثرات مستقیم و غیر مستقیم سن (X4) بر رفتار بازیافت.. 112
جدول شماره (26-5): محاسبه اثرات مستقیم و غیر مستقیم تحصیلات (X5) بر رفتار بازیافت.. 112
جدول شماره (27-5): مجموع تاثیرات مستقیم و غیر ستقیم متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته. 113
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
تولید زباله که خود ناشی از فعالیت انسان شهرنشین و مصرف کننده است و هر روز نیز او را به مصرف بیشتر ترغیب می‌کند، جزء لاینفک زندگی است. امروزه تولید زباله به یكی از معضلات اساسی محیط‌زیستی تبدیل شده است. چنانچه دفع این حجم فزاینده زباله به صورت مناسب انجام نشود معضلات جبران ناپذیر محیط‌زیستی را بدنبال خواهد داشت. اجرای طرح بازیافت زباله و تفکیک از مبداء یکی از راهکارهای موثر در بهبود وضعیت بازیافت زباله در کشورهایی است که معمولا کمبود امکانات ذخیره زباله در آنها وجود دارد [چانگ و پون[1]، 2001: به نقل از صالحی، 1391)].
مواد زاید جامد شامل تمام مواد زاید حاصل از فعالیتهایی است که انسان انجام می دهد. این مواد هم از نظر منبع تولید و هم از نظر خواص فیزیکی و شیمیایی با هم متفاوتند. بخشهای خانگی، تجاری، حمل و نقل، صنعتی، درمانی بهداشتی و خدمات، هر کدام مواد زیادی با خصوصیات ویژه ای تولید می کنند: (عبدلی،1372، به نقل از؛ احرامپوش و همکاران، 1390). افزایش نرخ رشد شهر نشینی، رشد جمعیت و تغییر در شیوه زندگی در کشورهای در حال توسعه موجب افزایش سرانه تولید مواد زاند جامد می شود (ابراهیمی و همکاران، 1388)
فرآیند بازیافت، علاوه بر رفع مشكلات مذكور می تواند موجب كاهش میزان زباله تولیدی، كاهش مصرف منابع طبیعی و در نهایت موجب كاهش فضای مورد نیاز جهت دفن زباله شود. عملیات بازیافت به علت دارا بودن فواید بهداشتی و اقتصادی به عنوان یك استراتژی خاص در مدیریت مواد زاید جامد به حساب می آید كه در تنظیم برنامه های زیست محیطی از اهمیت ویژه ای برخورداراست (اردبیلیان و همکاران،1386: ص3). از آنجایی كه كاغذ، فلزات، پلاستیك و شیشه از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار می باشند، لذا اصول و موازین بهداشتی و اقتصادی ایجاب می كند كه این مواد با ارزش بدون مدیریت صحیح وارد مراكز دفن نشده و قبل از دفن، سوزاندن و حتی كمپوست كردن مورد بازیافت قرار گیرند. یكی از مهمترین عوامل موثر در مدیریت مواد زائد، میزان مشاركت مردمی است از طرفی مشاركت مردم لازمه توفیق هر برنامه بهداشتی است و بدون این مشاركت برنامه ریزیهای بهداشتی از ضمانت اجرایی لازم برخوردار نخواهد بود (محسنی،1382: ص23). راه اصلی بررسی علاقه مندی عمومی و مشاركت مردم در برنامه های بازیافت بررسی نگرش و عقاید عمومی به موضوع مدیریت مواد زائد و بازیافت می باشد (پیرصاحب و همکاران،1386: ص2) موفقیت كامل در امر بازیافت غیر از موارد فنی نیاز به همكاری مردم و مسئولین داشته و به شرایط فرهنگی جامعه بستگی دارد، چرا كه اولین و مهمترین قدم در امر بازیافت، جداسازی مواد زاید قابل بازیافت در محل تولید می باشد. بنابراین، افزایش آگاهی مردم و تشویق آنان در زمینه جداسازی مواد زاید جامد، هم هزینه بازیافت مواد را كاهش می دهد و هم باعث افزایش كیفیت برخی از مواد قابل بازیافت از جمله كاغذ می گردد(همان: ص25).
1-2- بیان مسأله و اهمیت آن
افزایش روز افزون جمعیت و رشد و توسعه جوامع شهری و گسترش كلانشهرها، موجب شده است تا میزان تولید مواد زاید جامد رو به فزونی نهاده و این مسأله، به صورت یكی از معضلات و مشكلات بشر درآید كه هم سلامت و هم محیط زیست او را در معرض خطر قرار دهد. علاوه بر این، خطرات دفن بهداشتی زباله كه امروزه یكی از معضلات اساسی كشور به حساب می آید، به نوبه خود می تواند سلامت جوامع بشری را تهدید نماید. لذا داشتن برنامه های مدون بهداشتی و تدوین سیاستی پایدار در زمینه جمع آوری، حمل و نقل، دفع و نیز جداسازی و بازیافت مواد زاید جامد و وضع قوانین قابل اجرا در این خصوص، می تواند جوامع بشری را از مشكلات ناشی از دفن غیر بهداشتی مواد زاید جامد رهایی بخشد.
در قرن حاضر، رفتارهای زیست محیط انسان، به عنوان یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین عامل بر محیط زیست، مورد توجه بسیاری از جامعه شناسان محیط زیستی قرار گرفته است. کنش ها و رفتارهای زیست محیطی ضمن اینکه بر بیشتر مسائل و تهدیدات زیست محیطی تأثیر می گذارند خود نیز از عواملی تأثیر می پذیرند. محققان جامعه شناسی زیست محیطی، از جمله ذکاوت (1977)، دانلپ و ون لیر (1978)، دانلپ و کاتون (1979)، باتل (1979)، شان و هولز (1990)، استرن و همکاران (1993)، فیالو و جکوبسن (1994)، گرافتون و نولوز (2003)، پری زنگنه و لاکان (2005) و صالحی (2010)، به بررسی عوامل تأثیرگذار بر رفتارهای زیست محیطی از جمله متغیرهای جمعیت شناختی (سن، جنس، طبقه اجتماعی، محل سکونت، وضعیت تأهل، تعداد فرزندان و سن فرزندان)، گرایش سیاسی، ایدئولوژی سیاسی، عملکرد زیست محیطی ملت ها، آگاهی زیست محیطی و عقیده دینی پرداخته اند.
اهمیت پژوهش در باب رفتارهای زیست محیطی طی دهه های گذشته افزایش یافته است (صالحی، 2010). این موضوع همچنین نظر دانشمندان فعال در مجموعه وسیعی از رشته های دانشگاهی را به خود جلب كرده است. حوزه هایی مثل آموزش، تجارت، جنگل داری، جغرافی، مهندسی، ارتباطات (بوردن،1977)، روان شناسی اجتماعی و جامعه شناسی. در واقع، همان طور كه ردکلیف[2] و بنتون[3] مطرح كردند: «فاز جدید دغدغه زیست محیطی موجب شده كه دانشمندان اجتماعی، نقش وسیع تر، متفاوت تر و خلاقانه تری را برای علوم اجتماعی در مباحث زیست محیطی قائل شوند» (ردکلیف و بنتون، 1994، ص1).
برای ساماندهی و مدیریت مواد زاید جامد به منظور ایجاد توسعه پایدار، نقش عوامل انسانی به خصوص در زمینه افزایش دانش و آگاهی آنها در زمینه تفکیک و بازیافت مواد زاید جامد، حائز اهمیت اساسی است. با توجه به اینکه شهر مریوان، شهری توریستی است و هر ساله گردشگران زیادی از داخل و خارج کشور به آنجا مسافرت می کنند طبیعتا در افزایش زباله در این شهر نقش زیادی دارند. همچنین با توجه به نقش مهم مشارکت مردمی در امر بازیافت و مدیریت زباله لازم است تا نگرش و رفتار مردم نسبت به بازیافت زباله را بررسی کنیم. بنابراین، مساله اصلی تحقیق حاضر این است که نگرش و رفتار مردم نسبت به مدیریت مواد زاید جامد چگونه است و چه رابطه ای بین نگرش و رفتار نسبت به بازیافت و عوامل جامعه شناختی وجود دارد؟
[1] Chung and Poon
تعداد صفحه : 152
قیمت : 14700تومان
