پایان نامه مطالعه وضعیت مدیریت منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

 متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم تربیتی

دانشگاه شهید بهشتی

دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی

پایان‌نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد در رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی

عنوان

مطالعه وضعیت مدیریت منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به

سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

استاد مشاور:

دکتر نجمه سالمی

دی ماه 1393

(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1 مقدمه 2

1-2 بیانمسئله 5

1-3 ضرورتواهمیتپژوهش 6

1-4 اهدافپژوهش 7

 

دانشگاه شهید بهشتی

دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی

پایان‌نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد در رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی

عنوان

مطالعه وضعیت مدیریت منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به

سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

استاد مشاور:

دکتر نجمه سالمی

دی ماه 1393

(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 

مقدمه

امروزه کتابخانه‌هابا مجموعه‌ای از منابع خاکستری مواجه هستند که نیاز به مدیریت دارند. فنون مختلف مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه است که دستیابی به اطلاعات این منابع را فراهم می‌آورد. روز به روز به اهمیت منابع خاکستری در کتابخانه‌ها مخصوصا کتابخانه‌های تخصصی افزوده می‌شود و  این مجموعه به عنوان یک آرشیو مرجع برای پژوهش و مطالعه درباره موضوعات مختلف به‌کار می‌روند.

اطلاعات یک منبع راهبردی و حیاتی برای پیشرفت اقتصادی و اجتماعی است که زمین، کارگر و سرمایه را به‌عنوان عوامل اصلی تولید به هم متصل می‌کند. منابع خاکستری، راهی برای اشاعه اطلاعات و دانش و تخصص است که از فرایندهای پژوهشی حمایت کرده، و اطلاعاتی را ارائه می‌کند که در بیشتر منابع متعارف یافت نمی‌شوند. این منابع، پیشرفت اجتماعی و اقتصادی ملل و حرکت بی‌وقفه به سوی جامعه علمی را تقویت می‌کند. با این حال بسیاری از افراد، منابع خاکستری را موضوعی فرعی می‌دانند. برخلاف این تصور که هنوز هم برخی به آن اعتقاد دارند، منابع خاکستری به هیچ وجه موضوعی فرعی نیست. در واقع این منابع اهمیتی حیاتی در روند پیشرفت اقتصادی و اجتماعی کشور یا منطقه دارد و اذعان به اهمیت این موضوع هر روز بیشتر می‌شود. در حقیقت این منابع به اندازه دانشی که منتشر می‌شود – اگر نگوییم بیشتر از آن – حائز اهمیت است چرا که این دو، مکمل یکدیگر هستند (دکارواهو، 1383،ص. 348).

هر منبع اطلاعاتیِ چاپی یا الکترونیکی – اعم از کتاب، نشریه، پایان‌نامه یا خبرنامه – که پس از تدوین و تولید وارد بازار نشر نشود، جزء انتشارات خاکستری[1]محسوب می‌شود. بر این اساس، انتشارات خاکستری منابع اطلاعاتی خاصی هستند که با هدفی خاص و مخاطبی ویژه تولید می‌شوند، اما به دلیل تکثیر در سطح محدود و هدف غیرتجاری امکان دسترسی به آن‌ ها در بازار نشر وجود ندارد. انتشارات خاکستری معمولاً از طریق پدیدآور حقیقی یا حقوقی در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرند. مثلا گزارش نهایی طرح‌های پژوهشی و برخی از خبرنامه‌ها و دستنامه‌های داخلی سازمان‌ها از جمله این آثارند.منابع خاکستری از نظر تنوع موضوعی و ارزش اطلاعاتی بسیار متنوع هستند به نحوی که برخی از آن‌ ها ارزش اطلاعاتی چندانی ندارند و در مقابل برخی دیگر حاوی اطلاعات بسیار ارزشمندی هستند. در همه رشته‌ها نیز منابع خاکستری وجود دارند. بنابراین، «خاکستری» بودن یک منبع اطلاعاتی معیاری برای ارزیابی، یا دلیلی بر ارزش یا بی‌ارزشی آن نیست. بلکه خاکستری بودن این منابع فقط انعکاسی از سطح محدود انتشار آن‌ هاست. به سخنی دیگر، منابع خاکستری در هر زمینه موضوعی که باشند، همگی در ویژگی عدم عرضه در بازار نشر مشترکند. زیرا تمام این آثار در شمارگان بسیار محدود تکثیر می‌شوند و در نتیجه دسترسی آسان و فراگیر به آن‌ ها میسر نیست. در نتیجه یکی از رسالت‌های کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی فراهم آوردن امکان دسترسی به این آثار است. مثلاً انتظار می‌رود یک کتابخانه تخصصی در حوزه پتروشیمی طیف وسیعی از انتشارات خاکستری را در این زمینه گردآوری کند و در دسترس کاربران خود قرار دهد(منصوریان، 30 آبان 1390).

در چهارمین کنفرانس بین ­المللی متون خاکستری در واشنگتن[2] (1999)، منابع خاکستری به این صورت تعریف شده است: منابعی که در همه سطوح دولتی، دانشگاهی، تجاری و صنعت به شکل چاپی و الکترونیکی تولید می­شوند، اما تحت نظارت انتشارات تجاری نیستند. دباچر[3] (1995) عقیده دارد که در کل، اصطلاح منابع خاکستری طیف­ گسترده ­ای از منابع که نمی­ توان به آسانی از طریق مجراهای متداول مثلاً ناشران، منتشر شوند را پوشش می­دهد. به طور کلی، انتشارات منابع خاکستری غیرمتداول، بی‌دوام و بعضی اوقات انتشارات زودگذر هستند. منابع خاکستری فقط محدود به گزارش­ها نیستند (پروژه­ های ابتدایی[4]، گزارش­های پیشرفته[5]، گزارش­های فنی[6]، گزارش­های آماری[7]، یادداشت­ها[8]، حوزه گزارش­های هنری[9]، گزارش­های پژوهشی تجاری[10] و غیره)، پایان‌نامه­ ها[11]، مجموعه مقالات همایش­ها[12]، استانداردها، ترجمه غیر تجاری[13]، کتابشناسی­ها[14]، اسناد تجاری و فنی[15]، و اسناد اداری[16] که به صورت تجاری منتشر نمی­شوند و غیره را نیز شامل می‌شوند.منابع خاکستری، چون به صورت نیمه منتشر شده هستند و به سختی می­توان آن‌ ها را مکان‌یابی کرد، پژوهشگران ترجیح می­ دهند آن‌ ها را متون و منابع بی­دوام بنامند و معمولاً به عنوان موادی سؤال برانگیز و مبهم، تلقی می­شوند. بیشتر منابع خاکستری از بخش­های دولتی، دانشگاهی، واحدهای تجاری، بنیادهای پژوهشی، کلیساها، مؤسسه­ها و غیره سرچشمه می­ گیرند. منابع خاکستری معمولاً از طریق مسیر اصلی متداول ناشران منتشر نمی­شوند (به دلیل فقدان شماره استاندارد بین المللی پیایندها[17]/ شماره استاندارد بین ­المللی کتاب[18]) و معمولاً در شکل و در دامنه محدودی منتشر می­شوند (گوکهیل[19]، 1999، نقل در اسایانده[20] و آکپبور[21]، 2012، ص. 1).نکته اصلی این است که منابع خاکستری از طریق مجرا‌های تجاری متداول انتشار کتاب به خوبی پوشش داده نمی‌شوند (اصنافی، 1392، ص. 18). بنابراین جستجو، شناسایی و دسترسی به منابع خاکستری دشوار است. تولید منابع خاکستری یکی از مسائل حائز اهمیت است. چون بسیاری از متخصصان فنی، تولیدات علمی خود را حداقل به صورت رسمی ثبت نمی­ کنند تا دیگران نیز بتوانند از تجربیات آنان استفاده کنند زیرا قالب استاندارد پذیرفته و یکدستی ندارند و برای آن‌ ها یک استاندارد کنترل کتابشناختی وجود ندارد. منابع خاکستری شماره مانندشابک[22] یا شاپا[23] ندارند. بنابراین شناسایی این منابع مشکل است. افزون براین، محدودیت‌های دسترسی به لحاظ امنیتی برای این منابع وجود دارد (دکارواهو، 1383، ص. 336).

1-2 بیان مسئله

از آن‌جا که منابع خاکستری در کتابخانه‌های تخصصی بیشتر از سایر کتابخانه‌ها در حال رشد هستند و این امر به‌دلیل این است که پژوهشگران و متخصصان موضوعی در زمینه‌های خاص منابع خاکستری را تولید می‌کنند و در اختیار سازمان مربوطه می‌گذارند، در این پژوهش کتابخانه‌های تخصصی برای جامعه مورد پژوهش انتخاب شده‌اند و کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی که یکی از قدیمی‌ترین و گسترده‌ترین سازمان‌های تحقیقاتی و آموزشی کشور است و این سازمان یک سازمانباسابقهتحقیقاتیوآموزشیبودهکهبه منظورمطالعهوپژوهشبرایتوسعهاقتصادی،اجتماعیوفرهنگیبخشکشاورزیوارتقایجایگاهآندراقتصادملیوتوسعهروستاییو عشایری زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی فعالیت می کند و در مدت بیش از 80 سال منشاء خدمات گسترده‌ای در حوزه‌های متنوع کشاورزی، دامداری، آبخیزداری و… بوده است (وب‌سایت سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، 8 شهریور 1393)، به عنوان نمونه‌ای از کتابخانه‌های تخصصی کشور برای مطالعه وضعیت مدیریت منابع خاکستری انتخاب شده‌اند. کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی شامل کتابخانه‌های موسسات تحقیقاتی، کتابخانه‌های مراکز تحقیقاتی استانی و کتابخانه‌های مراکز آموزشی است که در این پژوهش کتابخانه‌های موسسات تحقیقاتی و مراکز تحقیقاتی استانی به دلیل اینکه تابع مدیریت واحدی هستند و هدف‌های مشترکی را دنبال می‌کنند به عنوان جامعه پژوهش انتخاب شده‌اند. این کتابخانه‌ها دارای مجموعه‌ای از منابع خاکستری از قبیل پایان‌نامه‌ها، گزارش‌های نهایی طرح‌های تحقیقاتی و منابعی از این قبیل است. با توجه به اینکه اهمیت مدیریت منابع خاکستری در کشور مورد توجه قرار نگرفته است و در این زمینه پژوهش جدی صورت نگرفته است، بنابراین انجام پژوهشی به‌منظور بررسی وضعیت مدیریت منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ضروری است تا وضعیت مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه این منابع در این سازمان بررسی شود. منظور از مدیریت منابع خاکستری فراهم‌آوری یک ساختار جامع و انجام یک سلسله فعالیتهای نظام‌مند است که به دسترسی به منابع خاکستری منجر می‌شود. این موارد به این ترتیب است: مجموعه‌سازی که شامل انتخاب و سفارش و خرید منابع خاکستری است، سازماندهی که شامل فهرست‌تویسی و رده‌بندی، نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی منابع خاکستری است و اشاعه که شامل مواردی جون امانت منابع خاکستری و آگاهی از وجود آن‌ ها توسط کاربران است. در این پژوهش سعی می‌شود که در نهایت براساس یافته‌های پژوهش، پیشنهادهایی در جهت بهبود وضعیت مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری ارائه گردد تا بتواند کمک موثری برای تصمیم‌گیری‌های آینده باشد.

1-3 ضرورت و اهمیت پژوهش

به این دلیل که منابع خاکستری حاصل پژوهش‌های علمی و تخصصی و اغلب بازتابی از دانش سازمانی هستند، بنابراین می‌توانند از نظر اطلاعاتی بسیار ارزشمند و منحصربه‌فرد باشند، بنابراینانتشار منابع خاکستری و دسترسی آسان به آن‌ ها نقش مهمی را در آگاه­سازی محققان ایفا می­ کند.به همین دلیل شناسایی این منابع در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار است و پژوهش حاضر سعی دارد پس از مطالعه در زمینه‌های مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، به نتایجی دست یابد که در تقویت نقاط مثبت و رفع نقاط ضعف هر بخش موثر واقع شود و به شناساندن اصطلاح منابع خاکستری و همچنین شناساندن انواع منابع خاکستری در کتابخانه‌های سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و در نهایت تقویت نقاط قوت و رفع نقاط ضعف مدیریت منابع خاکستری منجر شود.

1-4 اهداف پژوهش

1-4-1هدف کلی

هدف پژوهش تعیین وضعیت مدیریت منابع خاکستری (مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری) در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است.

1-4-2 اهداف ویژه

– شناسایی انواع منابع خاکستری که در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وجود دارند.

– منابع خاکستری که در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وجود دارند، با چه اصطلاحی شناخته شده‌اند و اصطلاح منابع خاکستری را بکار می‌برند یا نه.

– تعیین وضعیت مجموعه‌سازی منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

– تعیین وضعیت سازماندهی منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

– تعیین وضعیت اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

1-5 پرسش‌های پژوهش

1. منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با چه اصطلاحی شناخته می‌شوند؟
2. انواع منابع خاکستری که در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وجود دارند،‌ کدامند؟
3. وضعیت مجموعه‌سازی منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزیچگونه است؟
4. سازماندهی منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزیدر چه وضعیتی قرار دارد؟
5. وضعیت اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزیچگونه است؟

1-6تعریف‌های عملیاتی

1-6-1 بررسی وضعیت مدیریت منابع خاکستری

منظور بررسی کلی وضعیت مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است.

1-6-2سایر منابع خاکستری

منظور سایر منابع مشابهی است که با توجه به تعریفی که از منابع خاکستری شده است در کتابخانه‌های مورد بررسی وجود دارد ولی در پرسشنامه مطرح نشده بود و پاسخ‌دهندگان در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی به آن‌ ها اشاره کردند.

1-6-3کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

منظور کتابخانه‌های موسسات تحقیقاتی و مراکز تحقیقاتی استانی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است. به دلیل اینکه در این پژوهش کتابخانه‌های موسسات تحقیقاتی و مراکز تحقیقاتی استانی که زیر نظر مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی اداره می‌شوند بررسی شدند، کتابخانه‌های موسسات آموزشی که زیر نظر موسسه آموزش علمی کاربردی فعالیت دارند و مدیریت مجموعه آن‌ ها با سیاست‌های کتابخانه‌های تحقیقاتی یکسان نیست و نیز دسترسی به اطلاعات آن‌ ها به دلیل قرار داشتن در مدیریتی دیگر دشوار بود از جامعه پزوهش حذف شدند.

1-6-4 مدیریت منابع خاکستری

منظور مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است.

1-6-5 منابع خاکستری

هر منبع اطلاعاتیِ چاپی یا الکترونیکی – اعم از کتاب، نشریه، پایان‌نامه یا خبرنامه – که پس از تدوین و تولید وارد بازار نشر نشود، جزء انتشارات خاکستری  محسوب می‌شود. بر این اساس، انتشارات خاکستری منابع اطلاعاتی خاصی هستند که با هدفی خاص و مخاطبی ویژه تولید می‌شوند، اما به دلیل تکثیر در سطح محدود و هدف غیرتجاری امکان دسترسی به آن‌ ها در بازار نشر وجود ندارد. انتشارات خاکستری معمولاً از طریق پدیدآور حقیقی یا حقوقی در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرند (منصوریان، 30 آبان 1390). انواع منابع خاکستری به این ترتیب است:

مقدمه

امروزه کتابخانه‌هابا مجموعه‌ای از منابع خاکستری مواجه هستند که نیاز به مدیریت دارند. فنون مختلف مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه است که دستیابی به اطلاعات این منابع را فراهم می‌آورد. روز به روز به اهمیت منابع خاکستری در کتابخانه‌ها مخصوصا کتابخانه‌های تخصصی افزوده می‌شود و  این مجموعه به عنوان یک آرشیو مرجع برای پژوهش و مطالعه درباره موضوعات مختلف به‌کار می‌روند.

اطلاعات یک منبع راهبردی و حیاتی برای پیشرفت اقتصادی و اجتماعی است که زمین، کارگر و سرمایه را به‌عنوان عوامل اصلی تولید به هم متصل می‌کند. منابع خاکستری، راهی برای اشاعه اطلاعات و دانش و تخصص است که از فرایندهای پژوهشی حمایت کرده، و اطلاعاتی را ارائه می‌کند که در بیشتر منابع متعارف یافت نمی‌شوند. این منابع، پیشرفت اجتماعی و اقتصادی ملل و حرکت بی‌وقفه به سوی جامعه علمی را تقویت می‌کند. با این حال بسیاری از افراد، منابع خاکستری را موضوعی فرعی می‌دانند. برخلاف این تصور که هنوز هم برخی به آن اعتقاد دارند، منابع خاکستری به هیچ وجه موضوعی فرعی نیست. در واقع این منابع اهمیتی حیاتی در روند پیشرفت اقتصادی و اجتماعی کشور یا منطقه دارد و اذعان به اهمیت این موضوع هر روز بیشتر می‌شود. در حقیقت این منابع به اندازه دانشی که منتشر می‌شود – اگر نگوییم بیشتر از آن – حائز اهمیت است چرا که این دو، مکمل یکدیگر هستند (دکارواهو، 1383،ص. 348).

هر منبع اطلاعاتیِ چاپی یا الکترونیکی – اعم از کتاب، نشریه، پایان‌نامه یا خبرنامه – که پس از تدوین و تولید وارد بازار نشر نشود، جزء انتشارات خاکستری[1]محسوب می‌شود. بر این اساس، انتشارات خاکستری منابع اطلاعاتی خاصی هستند که با هدفی خاص و مخاطبی ویژه تولید می‌شوند، اما به دلیل تکثیر در سطح محدود و هدف غیرتجاری امکان دسترسی به آن‌ ها در بازار نشر وجود ندارد. انتشارات خاکستری معمولاً از طریق پدیدآور حقیقی یا حقوقی در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرند. مثلا گزارش نهایی طرح‌های پژوهشی و برخی از خبرنامه‌ها و دستنامه‌های داخلی سازمان‌ها از جمله این آثارند.منابع خاکستری از نظر تنوع موضوعی و ارزش اطلاعاتی بسیار متنوع هستند به نحوی که برخی از آن‌ ها ارزش اطلاعاتی چندانی ندارند و در مقابل برخی دیگر حاوی اطلاعات بسیار ارزشمندی هستند. در همه رشته‌ها نیز منابع خاکستری وجود دارند. بنابراین، «خاکستری» بودن یک منبع اطلاعاتی معیاری برای ارزیابی، یا دلیلی بر ارزش یا بی‌ارزشی آن نیست. بلکه خاکستری بودن این منابع فقط انعکاسی از سطح محدود انتشار آن‌ هاست. به سخنی دیگر، منابع خاکستری در هر زمینه موضوعی که باشند، همگی در ویژگی عدم عرضه در بازار نشر مشترکند. زیرا تمام این آثار در شمارگان بسیار محدود تکثیر می‌شوند و در نتیجه دسترسی آسان و فراگیر به آن‌ ها میسر نیست. در نتیجه یکی از رسالت‌های کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی فراهم آوردن امکان دسترسی به این آثار است. مثلاً انتظار می‌رود یک کتابخانه تخصصی در حوزه پتروشیمی طیف وسیعی از انتشارات خاکستری را در این زمینه گردآوری کند و در دسترس کاربران خود قرار دهد(منصوریان، 30 آبان 1390).

در چهارمین کنفرانس بین ­المللی متون خاکستری در واشنگتن[2] (1999)، منابع خاکستری به این صورت تعریف شده است: منابعی که در همه سطوح دولتی، دانشگاهی، تجاری و صنعت به شکل چاپی و الکترونیکی تولید می­شوند، اما تحت نظارت انتشارات تجاری نیستند. دباچر[3] (1995) عقیده دارد که در کل، اصطلاح منابع خاکستری طیف­ گسترده ­ای از منابع که نمی­ توان به آسانی از طریق مجراهای متداول مثلاً ناشران، منتشر شوند را پوشش می­دهد. به طور کلی، انتشارات منابع خاکستری غیرمتداول، بی‌دوام و بعضی اوقات انتشارات زودگذر هستند. منابع خاکستری فقط محدود به گزارش­ها نیستند (پروژه­ های ابتدایی[4]، گزارش­های پیشرفته[5]، گزارش­های فنی[6]، گزارش­های آماری[7]، یادداشت­ها[8]، حوزه گزارش­های هنری[9]، گزارش­های پژوهشی تجاری[10] و غیره)، پایان‌نامه­ ها[11]، مجموعه مقالات همایش­ها[12]، استانداردها، ترجمه غیر تجاری[13]، کتابشناسی­ها[14]، اسناد تجاری و فنی[15]، و اسناد اداری[16] که به صورت تجاری منتشر نمی­شوند و غیره را نیز شامل می‌شوند.منابع خاکستری، چون به صورت نیمه منتشر شده هستند و به سختی می­توان آن‌ ها را مکان‌یابی کرد، پژوهشگران ترجیح می­ دهند آن‌ ها را متون و منابع بی­دوام بنامند و معمولاً به عنوان موادی سؤال برانگیز و مبهم، تلقی می­شوند. بیشتر منابع خاکستری از بخش­های دولتی، دانشگاهی، واحدهای تجاری، بنیادهای پژوهشی، کلیساها، مؤسسه­ها و غیره سرچشمه می­ گیرند. منابع خاکستری معمولاً از طریق مسیر اصلی متداول ناشران منتشر نمی­شوند (به دلیل فقدان شماره استاندارد بین المللی پیایندها[17]/ شماره استاندارد بین ­المللی کتاب[18]) و معمولاً در شکل و در دامنه محدودی منتشر می­شوند (گوکهیل[19]، 1999، نقل در اسایانده[20] و آکپبور[21]، 2012، ص. 1).نکته اصلی این است که منابع خاکستری از طریق مجرا‌های تجاری متداول انتشار کتاب به خوبی پوشش داده نمی‌شوند (اصنافی، 1392، ص. 18). بنابراین جستجو، شناسایی و دسترسی به منابع خاکستری دشوار است. تولید منابع خاکستری یکی از مسائل حائز اهمیت است. چون بسیاری از متخصصان فنی، تولیدات علمی خود را حداقل به صورت رسمی ثبت نمی­ کنند تا دیگران نیز بتوانند از تجربیات آنان استفاده کنند زیرا قالب استاندارد پذیرفته و یکدستی ندارند و برای آن‌ ها یک استاندارد کنترل کتابشناختی وجود ندارد. منابع خاکستری شماره مانندشابک[22] یا شاپا[23] ندارند. بنابراین شناسایی این منابع مشکل است. افزون براین، محدودیت‌های دسترسی به لحاظ امنیتی برای این منابع وجود دارد (دکارواهو، 1383، ص. 336).

1-2 بیان مسئله

از آن‌جا که منابع خاکستری در کتابخانه‌های تخصصی بیشتر از سایر کتابخانه‌ها در حال رشد هستند و این امر به‌دلیل این است که پژوهشگران و متخصصان موضوعی در زمینه‌های خاص منابع خاکستری را تولید می‌کنند و در اختیار سازمان مربوطه می‌گذارند، در این پژوهش کتابخانه‌های تخصصی برای جامعه مورد پژوهش انتخاب شده‌اند و کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی که یکی از قدیمی‌ترین و گسترده‌ترین سازمان‌های تحقیقاتی و آموزشی کشور است و این سازمان یک سازمانباسابقهتحقیقاتیوآموزشیبودهکهبه منظورمطالعهوپژوهشبرایتوسعهاقتصادی،اجتماعیوفرهنگیبخشکشاورزیوارتقایجایگاهآندراقتصادملیوتوسعهروستاییو عشایری زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی فعالیت می کند و در مدت بیش از 80 سال منشاء خدمات گسترده‌ای در حوزه‌های متنوع کشاورزی، دامداری، آبخیزداری و… بوده است (وب‌سایت سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، 8 شهریور 1393)، به عنوان نمونه‌ای از کتابخانه‌های تخصصی کشور برای مطالعه وضعیت مدیریت منابع خاکستری انتخاب شده‌اند. کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی شامل کتابخانه‌های موسسات تحقیقاتی، کتابخانه‌های مراکز تحقیقاتی استانی و کتابخانه‌های مراکز آموزشی است که در این پژوهش کتابخانه‌های موسسات تحقیقاتی و مراکز تحقیقاتی استانی به دلیل اینکه تابع مدیریت واحدی هستند و هدف‌های مشترکی را دنبال می‌کنند به عنوان جامعه پژوهش انتخاب شده‌اند. این کتابخانه‌ها دارای مجموعه‌ای از منابع خاکستری از قبیل پایان‌نامه‌ها، گزارش‌های نهایی طرح‌های تحقیقاتی و منابعی از این قبیل است. با توجه به اینکه اهمیت مدیریت منابع خاکستری در کشور مورد توجه قرار نگرفته است و در این زمینه پژوهش جدی صورت نگرفته است، بنابراین انجام پژوهشی به‌منظور بررسی وضعیت مدیریت منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ضروری است تا وضعیت مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه این منابع در این سازمان بررسی شود. منظور از مدیریت منابع خاکستری فراهم‌آوری یک ساختار جامع و انجام یک سلسله فعالیتهای نظام‌مند است که به دسترسی به منابع خاکستری منجر می‌شود. این موارد به این ترتیب است: مجموعه‌سازی که شامل انتخاب و سفارش و خرید منابع خاکستری است، سازماندهی که شامل فهرست‌تویسی و رده‌بندی، نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی منابع خاکستری است و اشاعه که شامل مواردی جون امانت منابع خاکستری و آگاهی از وجود آن‌ ها توسط کاربران است. در این پژوهش سعی می‌شود که در نهایت براساس یافته‌های پژوهش، پیشنهادهایی در جهت بهبود وضعیت مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری ارائه گردد تا بتواند کمک موثری برای تصمیم‌گیری‌های آینده باشد.

1-3 ضرورت و اهمیت پژوهش

به این دلیل که منابع خاکستری حاصل پژوهش‌های علمی و تخصصی و اغلب بازتابی از دانش سازمانی هستند، بنابراین می‌توانند از نظر اطلاعاتی بسیار ارزشمند و منحصربه‌فرد باشند، بنابراینانتشار منابع خاکستری و دسترسی آسان به آن‌ ها نقش مهمی را در آگاه­سازی محققان ایفا می­ کند.به همین دلیل شناسایی این منابع در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار است و پژوهش حاضر سعی دارد پس از مطالعه در زمینه‌های مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، به نتایجی دست یابد که در تقویت نقاط مثبت و رفع نقاط ضعف هر بخش موثر واقع شود و به شناساندن اصطلاح منابع خاکستری و همچنین شناساندن انواع منابع خاکستری در کتابخانه‌های سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و در نهایت تقویت نقاط قوت و رفع نقاط ضعف مدیریت منابع خاکستری منجر شود.

1-4 اهداف پژوهش

1-4-1هدف کلی

هدف پژوهش تعیین وضعیت مدیریت منابع خاکستری (مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری) در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است.

1-4-2 اهداف ویژه

– شناسایی انواع منابع خاکستری که در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وجود دارند.

– منابع خاکستری که در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وجود دارند، با چه اصطلاحی شناخته شده‌اند و اصطلاح منابع خاکستری را بکار می‌برند یا نه.

– تعیین وضعیت مجموعه‌سازی منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

– تعیین وضعیت سازماندهی منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

– تعیین وضعیت اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

1-5 پرسش‌های پژوهش

1. منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با چه اصطلاحی شناخته می‌شوند؟
2. انواع منابع خاکستری که در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وجود دارند،‌ کدامند؟
3. وضعیت مجموعه‌سازی منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزیچگونه است؟
4. سازماندهی منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزیدر چه وضعیتی قرار دارد؟
5. وضعیت اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزیچگونه است؟

1-6تعریف‌های عملیاتی

1-6-1 بررسی وضعیت مدیریت منابع خاکستری

منظور بررسی کلی وضعیت مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است.

1-6-2سایر منابع خاکستری

منظور سایر منابع مشابهی است که با توجه به تعریفی که از منابع خاکستری شده است در کتابخانه‌های مورد بررسی وجود دارد ولی در پرسشنامه مطرح نشده بود و پاسخ‌دهندگان در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی به آن‌ ها اشاره کردند.

1-6-3کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

منظور کتابخانه‌های موسسات تحقیقاتی و مراکز تحقیقاتی استانی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است. به دلیل اینکه در این پژوهش کتابخانه‌های موسسات تحقیقاتی و مراکز تحقیقاتی استانی که زیر نظر مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی اداره می‌شوند بررسی شدند، کتابخانه‌های موسسات آموزشی که زیر نظر موسسه آموزش علمی کاربردی فعالیت دارند و مدیریت مجموعه آن‌ ها با سیاست‌های کتابخانه‌های تحقیقاتی یکسان نیست و نیز دسترسی به اطلاعات آن‌ ها به دلیل قرار داشتن در مدیریتی دیگر دشوار بود از جامعه پزوهش حذف شدند.

1-6-4 مدیریت منابع خاکستری

منظور مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است.

1-6-5 منابع خاکستری

هر منبع اطلاعاتیِ چاپی یا الکترونیکی – اعم از کتاب، نشریه، پایان‌نامه یا خبرنامه – که پس از تدوین و تولید وارد بازار نشر نشود، جزء انتشارات خاکستری  محسوب می‌شود. بر این اساس، انتشارات خاکستری منابع اطلاعاتی خاصی هستند که با هدفی خاص و مخاطبی ویژه تولید می‌شوند، اما به دلیل تکثیر در سطح محدود و هدف غیرتجاری امکان دسترسی به آن‌ ها در بازار نشر وجود ندارد. انتشارات خاکستری معمولاً از طریق پدیدآور حقیقی یا حقوقی در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرند (منصوریان، 30 آبان 1390). انواع منابع خاکستری به این ترتیب است: پایان نامه ­، طرح تحقیقاتی، گزارش‌ها شامل انواع گزارش‌های فنی، گزارش‌های دولتی، گزارش‌های تحقیقاتی، گزارش‌های سفر، گزارش‌های هنری، گزارشهای آماری، مجموعه مقالات همایش‌ها، خبرنامه­، استاندارد، اسناد، وب‌سایت، گروه­ های بحث الکترونیکی، نامه­ های الکترونیکی، یادداشت، برنامه همایش‌ها، کتابشناسی، عکس، اسلاید، نقشه­ها، ترجمه‌های غیرتجاری، یادبود و نظایر آن‌ ها.

تعداد صفحه :154

قیمت :37500 تومان

بلافاصله پس از پرداخت ، لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد

و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.

پشتیبانی سایت  parsavahedi.t@gmail.com

37,500 تومانافزودن به سبد خرید

—-

پشتیبانی سایت :       

*         parsavahedi.t@gmail.com