دانشگاه قرآن و حدیث
پایان نامه کارشناسی ارشد
رشته علوم حدیث
گرایش نهج البلاغه
عنوان پایان نامه
بررسی و تبیین واقعبینی و نسبتسنجی آن با آرمانگرایی در نهجالبلاغه
استاد راهنما
دکتر بخشعلی قنبری
زمستان92
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده
اسلام دینی واقعبین است؛ به این معنا که در جستجوی «واقعیت» به عنوان آرمان، تلاش مردمان را جهت میبخشد. از اینرو امام علی × در نهجالبلاغه به پیروی از قرآن در موقعیتهای مناسب به تبیین واقعیت پرداختهاست. واقعبینی در همۀ عرصههای زندگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و بهعبارتی واقعبینی میتواند انسان را در یافتن جهانبینی صحیح هدایت کند؛ ضمن اینکه مهمترین مبنای نیل به کمال مطلوب ، آرمانها نیز محسوب میشود. از آنجایی که بدون شناخت واقعیات و استعدادهای موجود نمیتوان حرکت بر مبنای واقعیات را به درستی برنامهریزی کرد و به اهداف آرمانی دستیافت، انسان میتواند با شناخت واقعیتها، حرکت، و تلاش خود را تنظیم و برنامهریزی کنند.
امام علی × بنابر واقعبینیای که از شرایط اجتماعی، سیاسی وزمانی داشتهاند، برای حفظ و تقویت آرمانهای نظام نوپای حکومت اسلامی از هیچ کوششی فروگذاری ننمودند. در نگاه امام علی × واقعبینی همان حقیقتبینی است که بر مبنای قضاوت و جهانبینی صحیح استوار بوده و در نهایت واکنشی معقول، انسانی و الهی را به همراه دارد و انسان را از رویکرد ناامیدی و ظلمانی دیدن جهان نجات میدهد. آرمانگرایی به آرزوهای متعالی و سازنده اشاره دارد که بدون توجه به واقعیات و بدون بهكارگیری سازوكارهای منطقی، خیالپردازی بوده و باعث میشود آرمانها در حد شعار باقی بمانند.
کلیدواژهها: آرمانگرایی، آرمان، عقل، نسبت سنجی، نهج البلاغه، واقع بینی، واقعیت.
فهرست مطالب
فهرست مطالب صفحه
مقدمه ………………………………………………………………………………….. 1
فصل اول: کلیات و مفاهیم
1.1. کلیات ……………………………………………………………………. 4
1.1.1. بیان مسئله ………………………………………………. 4
1.1.2اهمیت وضرورت تحقیق…………………………………. 5
1.1.3. پیشینه تحقیق…………………………………………….. 6
1.1.4واقعبینی و آرمانگرایی در بستر تاریخ…………………… 7
1.1.5 سؤالات تحقیق……………………………………………. 9
1.1.6. فرضیات تحقیق…………………………………………. 9
1.1.7. شیوهی تحقیق و نگارش…………………………………. 10
1.2. مفاهیم……………………………………………………………………. 10
1.2.1. واقعیت…………………………………………………… 11
2.2.1 واقعبینی………………………………………………….. 11
3.2.1. نسبت سنجی…………………………………………….. 13
4.2.1. آرمان و آرمانگرایی…………………………………….. 14
5.2.1. عقل……………………………………………………… 16
فصل دوم: مبانی واقع بینی وآرمانگرایی از دیدگاه امام علی ×
مقدمه ………………………………………………………………………….. 19
2.1. مبانی خداشناختی واقع بینی وآرمانگرایی در نهجالبلاغه………………. 19
2.1.1.الوهیت…………………………………………………… 20
2.1.2. ازلیت و ابدیت…………………………………………… 23
2.1.2.1. علم ازلی…………………………………. 24
2.1.2.2.قدرت گسترده…………………………….. 26
2.1.2.3. حکمت الهی…………………………………………… 27
2.1.3. ربوبیت …………………………………………………. 30
2.1.3.1. ربوبیت تکوینی ………………………………………. 31
2.1.3.2. ربوبیت تشریعی ……………………………………… 34
2.2. مبانی انسان شناختی واقع بینی وآرمان گرایی در نهج البلاغه………….. 36
1.2.2.فطرت……………………………………………………. 39
2.2.2.تقوا……………………………………………………….. 43
3.2.2.بصیرت …………………………………………………. 45
4.2.2.تعقّل………………………………………………………. 47
5.2.2.عمل صالح……………………………………………….. 48
نتیجه فصل…………………………………………………………………….. 50
فصل سوم: بررسی و تبیین واقعبینی از دیدگاه امام علی ×
مقدمه…………………………………………………………………………… 53
3.1. واقعبینی در قرآن ………………………………………………………. 54
2.3. واقع بینی در نهج البلاغه……………………………………………….. 56
3.3. عوامل دستیابی به واقع بینی…………………………………………….. 59
3.1.3. ذکر حق………………………………………………….. 59
3.2.3. خود سازی………………………………………………. 60
3.3.3. تقوا………………………………………………………. 62
3.4.3.. گرایش سالم…………………………………………….. 64
3.5.3. تلاوت قرآن……………………………………………… 65
3.3.6.بهره گیری از ابزار شناخت …………………………….. 66
4.3. آثار واقع بینی……………………………………………………………. 67
4.1.3. بدعت گریزی……………………………………………. 68
4.2.3. شهامت…………………………………………………… 69
4.3.3. قاطعیت و جسارت انقلابی………………………………. 70
4.4.3. حرکت سنجیده…………………………………………… 72
5.3. موانع واقع بینی…………………………………………………………. 74
5.1.3. موانع درونی…………………………………………….. 74
3.5.1.1. وابستگی های مادی …………………….. 74
5.1.2.3. وابستگی‌ها و سوگیری‌های عاطفی……… 76
5.1.3.3. پیروی از هواهای نفسانی……………….. 77
5.1.4.3. آرزوهای طولانی……………………….. 78
5.2.3. موانع بیرونی……………………………………………. 79
5.2.1.3. شبههها…………………………………… 79
5.2.2.3. فتنهها……………………………………. 82
نتیجه فصل…………………………………………………………………….. 87
فصل چهارم: بررسی و تبیین آرمانگرایی از دیدگاه امام علی ×
مقدمه…………………………………………………………………………… 91
1.4. نقش آرمانگرایی در زندگی……………………………………………… 93
2.4. آرمانگرایی در قرآن…………………………………………………….. 96
3.4. آرمانگرایی در نهج البلاغه……………………………………………… 99
4.4. عوامل دستیابی به آرمانها در نهج البلاغه……………………………… 100
4.1.4. اقامه و احیای حق و دفع باطل………………………….. 100
4.2.4. اصلاح نفس……………………………………………… 101
4.3.4. آزاداندیشی………………………………………………. 102
4.4.4. قاطعیت در مبارزات حق طلبانه………………………… 104
4.5.4. شایسته سالارى………………………………………….. 105
4.6.4. اصلاح جامعه اسلامی…………………………………… 106
4.4.7. خنثی سازی فتنه ها و شبهه ها………………………….. 109
5.4. آثار آرمانگرایی در نهج البلاغه………………………………………… 112
5.1.4. اجرای حدود الهی……………………………………….. 112
5.2.4. حفظ كرامت انسانى……………………………………… 113
5.3.4. تأمین سعادت مادى و معنوى…………………………….. 115
5.4.4. خود کفایی……………………………………………….. 116
5.5.4. وحدت سیاسی……………………………………………. 117
5.6.4. تأمین رفاه عمومى……………………………………….. 119
5.7.4.تأمین امنیّت………………………………………………. 120
5.8.4. تحقق عدالت…………………………………………….. 121
5.9.4. کسب رضایت عامه مردم……………………………….. 122
6.4. موانع آرمانگرایی در نهج البلاغه………………………………………. 125
6.1.4. غفلت از یاد خدا…………………………………………. 125
6.2.4. یک جانبه نگری………………………………………… 126
6.3.4. خود محوری…………………………………………….. 127
6.4.4. تفرقه…………………………………………………….. 128
6.5.4. سستی وتنبلی……………………………………………. 129
6.6.4. پیروی ازهواهای نفسانی………………………………… 130
6.7.4. عصبیّت…………………………………………………. 131
6.8.4. تقلید کورکورانه از نیاکان……………………………….. 133
6.9.4. نافرمانی از رهبر……………………………………….. 134
6.10.4. بروز فتنهها وشبههها………………………………….. 136
6.11.4. حاکمیت فرهنگ استکباری……………………………. 137
نتیجه فصل…………………………………………………………………….. 139
فصل پنجم: نسبتسنجی واقعبینی و آرمانگرایی در نهجالبلاغه
مقدمه…………………………………………………………………………… 146
5.1. فرآیند تحقق آرمانها نسبت واقعیات…………………………………….. 146
5.2. نسبت واقع بینی امام علی × با آرمان گرایی در سکوت25 ساله حضرت 147
5.2.1. سفارش پیامبر اعظم ’…………………………………… 151
5.2.2. حفظ وحدت جامعه اسلامی………………………………. 153
5.2.3. پیدایش مرتدین و پیامبران دروغین……………………… 153
5.2.4. کمی یاران و حامیان ……………………………………. 154
5.2.5. حفظ کیان و بقای اسلام………………………………….. 155
5.2.6.عوامی مردم و احیای فرهنگ قبیلهای…………………… 156
5.2.7. سرعت بیعت و شدت عمل اصحاب سقیفه……………… 156
5.2.8. نگهداشتن حرمت دین……………………………………. .157
5.3. نسبت واقعبینی امام علی × با آرمانگرایی در دورۀ حکومت پنچ سالۀ حضرت 158
5.3.1. مشروعیت ……………………………………………………………. 158
5.3.2.مقبولیت………………………………………………………………… 159
نتیجه فصل…………………………………………………………………….. 160
فصل پایانی: نتایج و پیشنهادها
نتایج……………………………………………………………………………. 163
پیشنهادها………………………………………………………………………. 166
منابع :
منابع فارسی……………………………………………………………………. 168
منابع عربی……………………………………………………………………. 172
مقالات…………………………………………………………………………. 174
مجلات…………………………………………………………………………. 174
نرمافزارها……………………………………………………………………… 174
سایتها………………………………………………………………………… 175
مقدمه
اسلام دینی حقیقتگرا و واقعبین است به این معنا که درجستجوی حقیقت به عنوان آرمان، تلاش مردمان را سامان و جهت بخشده و به آنان آموزش میدهد. از این رو، امام علی × در نهجالبلاغه نیز به پیروی از قرآن به در موقعیتهای مناسب به بیان واقعیت در عرصههای مختلف پرداخته است تا مردم با شناخت واقعیتها و بر پایۀ آنها حرکت و تلاش خود را تنظیم و برنامهریزی کنند؛ زیرا بدون شناخت واقعیات، توانایی ها و استعدادهای موجود، نمیتوان حرکت رو به حقیقت را بهدرستی برنامهریزی کرد و به اهداف آرمانی دست یافت.
درحقیقت، آرمان، گمشدۀ انسان مؤمن بوده و باید برای دستیابی به آرمانها در واقعیت، یک فرآیند زمانی لازم باشد تا با شناسایی عوامل، آثار و موانع واقع بینی، گامهای اساسی در جهت رسیدن به آرمانهای الهی برداشته شود.
البته در نگرش قرآنی، به اصول دوگانۀ واقعبینی در عین حقیقتگرایی توجه خاص شده و میشود. رهبران اسلامی در این نگرش، انسانهای ذهنگرا و ایدهآلیست محض نیستند؛ در عین حال انسانهای رئالیست و واقعگرای صرف نیز نمیباشند. آنان به جای واقعگرایی به واقعبینی توجه داشته و آن را از اصول اساسی و بنیادین حرکت خود قرار میدهند. آنان همچنین به حقایق هستی توجه دارند. حقایقی که در تفاسیر قرآنی با آنها آشنا شدهاند. این حقایق، از حقیقت یگانهای سرچشمه میگیرد و آن حقّ محض است که خداوند یگانه و یکتاست. از این سرچشمه همۀ حقایق شناخته میشود و گرایش به سوی آن به عنوان ایدهآل و آرمان در برنامۀ مسلمان مؤمن قرار میگیرد. اینگونه است که واقعگرایی جای خود را به حقیقتگرایی و حقیقتبینی جای خود
را به واقعبینی میدهد. از این روست که پاسخهای قرآن، اسلام و رهبران آن بر پایۀ واقعیتبینی و حقیقت گرایی شکل و سامان مییابد.
ازاین روی، لازم به ذکر است، مراد این پایان نامه بررسی مصادیق عینی واقعبینی وآرمانگرایی درنهجالبلاغه بوده، و منظور ما در این پژوهش، بررسی مبانی نظری و فلسفی مطرح شده در فلسفۀ یونان قدیم و نظریات رئالسیم(واقع گرایی)، ایدآلیسم (آرمانگرایی) غرب که در قرن هجدهم به اوج خود در عالم سیاست رسید، نیست.
در آموزههای دینی ما بهخصوص در نهجالبلاغه بعد از قرآن توجه خاصی به واقعبینی و آرمانگرایی شده است. البته جهتدادن واقعیات به سوی آرمانهای حقیقی نمیتواند یک شبه و به یکبار انجام پذیرد.
بررسی و مطالعه دقیق تاریخ زندگی پیشوایان دین، این امر را روشن میسازد که ائمۀ دین با واقعبینی، در پی حقیقت آرمانی خود، جامعه را سامان و سازمان دادهاند. لذا در این پژوهش تلاش کردهایم که با بررسی نهجالبلاغه، ابتدا به تبیین واقعبینی و آرمانگرایی در این کتاب بپردازیم و سپس، نسبت آن دو با هم سنجیده، تا میزان تحقق آرمانها در واقعیات با تکیه بر نهجالبلاغه مورد بررسی و شناسایی قرار گیرد تا إنشاءالله به عنایت خداوند متعال و ائمه اطهار، به درکی از اقیانوس بیکران نهجالبلاغه دستیافته و به این معرفت برسیم که آن حضرت با توجه به اصل واقعبینی و حقیقتگرایی چگونه عمل کردهاند و اهداف اسلام و قرآن را به سوی آرمانهای الهی پیش بردهاند.
فصل اول
کلیات و مفاهیم
1.1.کلیات
در این فصل چنان که از نامش پیداست به مقولاتی اشاره خواهیمنمود که به ایجاد نگاهی کلی نسبت به عنوان پژوهش در خواننده کمک کند. برای نیل این مهم ابتدا، به بیان مطالبی چون بیان مسئله، اهمیت و ضرورت مسئله، سؤالات، فرضیات، پیشینه، شیوه تحقیق و نگارش میپردازیم.
1.1.1. بیان مسئله
محور اصلی در این پژوهش مسئله ماهیت و نسبت واقعبینی و آرمانگرایی است.
آدمی در زندگی روزمرگی به این نتیجه رسیدهاست که، بر اساس واقعیتهای موجود جامعه و منفعتهای شخصی نمیتواند در واقعیات، به آرمانها دست یابد؛ یا به عبارتی دقیقتر، آرمانها دست یافتنی نیستند. در حالی که واقعبینی و آرمانگرایی در همه عرصههای زندگی انسان از مهمترین مسائل و دغدغههای تاریخ بشریت بودهاست. همواره انسانها در جستجوی حقیقت و شناخت واقعیتها بودهاند و برای دستیابی به آرمانها از هیچ کوشش و فداکاری دریغ ننموده اند.
امام علی × نیز در کلام و سیرۀ عملی خود به این امر اهتمام ورزیدهاست. ایشان در طول حیات پربرکت خود بنابر واقعبینی ای که از شرایط اجتماعی، سیاسی و زمانی که داشته اند ، برای حفظ و تقویت آرمانهای نظام نوپای حکومت اسلامی از هیچ کوششی فروگذاری ننموده است.
لذا، بنابر ضرورت موضوع، ابتدا به بررسی عوامل، آثار و موانع آرمانگرایی و واقعبینی در نهجالبلاغه پرداختهمیشود تا نسبت تحقق آرمانها براساس واقعیات مشخص گردد و در آخر لازم به ذکر است واقعبینی و آرمانگرایی، مورد نظر در این پژوهش به معنای رئالیسم و ایدهآلیسم نیست.
تعداد صفحه : 160
قیمت : 14700تومان
