پایان نامه ارشد:جغرافیا وبرنامه ریزی شهری

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا وبرنامه ریزی شهری

ارزیابی آسیب­پذیری مناطق شهری و ارائه الگوی بهینه جهت کاهش خسارت در برابر زلزله(مطالعه موردی: شهر پیرانشهر)

استاد راهنما:

دکتر  عیسی ابراهیم زاده

خرداد  1393

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

بطورکلی زلزله یکی از سوانح طبیعی است که تأثیرات مخربی بر سکونتگاه­های انسانی برجای گذاشته و تلفات جانی و مالی سنگینی بر ساکنان آنها وارد می سازد. در عین حال آسیب­پذیری شهر تأثیر مستقیمی در تلفات انسانی ناشی از بحران دارد و آسیب پذیری ناشی از زلزله اصولاً در نتیجه ساخت و ساز­های بی­رویه در حریم گسل­ها، عدم رعایت ضوابط و استانداردها، توزیع نامناسب جمعیت و امکانات در سطح شهر بوده و تشدید می گردد؛ از این رو اساس بررسی میزان آسیب­پذیری شهر یکی از ضروریات مدیریت شهری به حساب می­آید. اینک با توجه به این مهم، در پژوهش حاضر به ارزیابی میزان آسیب­پذیری شهر پیرانشهر پرداخته شده است. در این پژوهش روش تحقیق توصیفی- تحلیلی می­باشد. بدین منظور در وهله اول با بهره گرفتن از شاخص­ها و معیارهای مربوطه و با بهره­ گیری از مدل تحلیل شبکه­ای (ANP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) چگونگی آسیب پذیری کلی شهر پیرانشهر مورد بررسی قرار گرفته است. در مرحله دوم آسیب­پذیری شهر با بهره گرفتن از تکنیک­های تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، TOPSIS، VIKOR، به تفکیک محلات مشخص گردید. در نهایت به تحلیل فضایی و مکانیابی مراکز امدادی از جمله بیمارستان­ها و ایستگاه­های آتش­نشانی و پایگاه­های اسکان موقت با بهره گرفتن از مدل­های میانگین نزدیک‌ترین همسایه (Nearest Neighbor )، تحلیل شبکه (Network Analysis Model)، ANP و منطق فازی (FUZZY) پرداخته شد. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که 27 درصد مساحت شهر دارای آسیب­پذیری زیاد و خیلی زیاد، 56 درصد آسیب­پذیری متوسط و 17 درصد آسیب­پذیری کم می­باشد. همچنین محله­های 21، 23، 31 و 41 که واقع در ه استبافت فرسوده ( قدیمی) و حواشی شهر می­باشند، به دلیل قدمت بالا، مصالح با کیفیت نامناسب، ریزدانه بودن قطعات، همجواری نامناسب کاربری­ها و دسترسی نامناسب به بیمارستان، مراکز درمانی، اورژانس و آتش­نشانی آسیب­پذیرتر از دیگر محله های شهر می­باشند؛ در عین حال قرارگیری بافت فرسوده (خیابان امام خمینی) در حاشیه کوه و عدم رعایت استانداردها در ساخت و سازه­ها، بر میزان این آسیب­پذیری افزوده است. در قسمت­های شمال و شمال شرقی  شهر که عمدتاً ساختمان­ها تازه­ساخت می­باشند و از مصالح ساختمانی با کیفیت بالا بهره گرفته شده است، همچنین به دلیل وجود فضاهای باز و مراکز آموزشی و اداری نوساز و بزرگ بودن مساحت قطعات؛ احتمال آسیب پذیری در این بخش از شهر بسیار کم است.

کلمات کلیدی: آسیب­پذیری شهری، زلزله، پیرانشهر، سیستم اطلاعات جغرافیایی

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                         صفحه

..

…………….. فصل اول:کلیات تحقیق…. 1

1-1-  بیان مسئله. 2

1-2- ضرورت انجام تحقیق… 4

1-3- سؤالات  تحقیق… 4

1-4- فرضیه­ های تحقیق… 5

1-5- پیشینه تحقیق… 5

1-6-  اهداف تحقیق… 9

1-7- روش انجام تحقیق… 9

1-8-  نوآوری تحقیق… 10

1-9-  مشکلات و تنگناهای تحقیق… 10

1-10- استفاده کنندگان از نتایج تحقیق… 10

…………….. فصل دوم: مفاهیم، مدل­ها و مبانی نظری تحقیق…. 12

2-1- مقدمه. 13

2-2- مفاهیم و اصطلاحات… 13

2-2-1- بلایا 13

2-2-1-1- بلایای انسانی… 13

2-2-1-2- بلایای طبیعی… 14

2-2-2- بحران.. 14

2-2-3- مدیریت بحران.. 15

2-2-3-1- مدیریت بحران شهری… 15

2-2-3-2- چرخه مدیریت بحران.. 15

2-2-3-3- چرخه اصلی مدیریت بحران.. 16

2-2-3-4- مراحل مدیریت بحران.. 16

2-2-4- زلزله. 17

2-2-5- ایمنی… 17

2-2-6- آسیب‌پذیری… 17

2-2-7- شهر. 18

2-2-8- آسیب پذیری شهری… 18

2-2-8-1- عوامل مؤثر در آسیب پذیری شهر. 20

2-2-8-2- ساختار شهر و آسیب­پذیری… 21

2-2-8-3- بافت شهر و آسیب­پذیری… 21

2-2-8-4- شکل شهر و آسیب پذیری… 23

2-2-8-5- تراکم­های شهری و آسیب پذیری… 23

2-2-8-6- آسیب پذیری تأسیسات و زیر ساختهای شهری… 24

2-2-9- مدیریت شهری… 24

2-2-10- برنامه ­ریزی… 25

2-2-10-1- برنامه ­ریزی فضایی… 25

2-2-10-2- برنامه ­ریزی شهری… 25

2-2-10-2-1- نقش برنامه ­ریزی شهری در کاهش آسیب پذیری شهرها در برابر خطرات زلزله. 26

2-2-11- کاربری اراضی شهری… 26

2-2-11-1- برنامه ریزی کاربری اراضی شهری… 26

2-2-11-2- ارتباط بین کاربری زمین و آسیب­پذیری در برابر زلزله. 27

2-2-12- امداد رسانی… 28

2-2-12-1- فضاهای امدادرسانی هنگام زلزله. 28

2-2-13- دسترسی… 29

2-2-14- شبکه ارتباطی شهر. 29

2-2-14-1- آسیب پذیری شبکه ارتباطی… 29

2-2-15- مکان‌یابی… 30

2-2-16- سیستم اطلاعات جغرافیایی… 31

2-3- رهیافت­ها و رویکردها 31

2-3-1- رهیافت‌های گوناگون پیرامون آسیب­پذیری… 31

2-3-1-1- رهیافت غالب…. 32

2-3-1-2- رهیافت اقتصاد سیاسی… 32

2-3-2- دیدگاه­های آسیب­پذیری… 33

2-3-2-1- دیدگاه زیست فیزیکی… 33

2-3-2-2- دیدگاه ساخت اجتماعی… 33

2-3-2-3- دیدگاه ترکیبی… 34

2-3-3- دیدگاه­های مدیریت بحران.. 34

2-3-3-1- دیدگاه سنتی… 34

2-3-3-2- دیدگاه قانون طبیعی… 34

2-3-3-3- دیدگاه تعاملی… 35

2-3-4- رویکردهای مدیریت بحران.. 35

2-3-4-1- رویکرد بحران گریزی… 35

2-3-4-2- رویکرد بحران ستیزی… 36

2-3-4-3- رویکرد بحران پذیری… 36

2-4- مدل­های ارزیابی آسیب­پذیری… 36

2-4-1- مدل‌های وزن دهی به معیارها : 36

2-4-1-1- فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). 37

2-4-1-2- مدل تحلیل شبکهای (ANP). 38

2-4-2- مدل‌های ریاضی تلفیق لایه های اطلاعاتی… 39

2-4-2-1- مدل منطق بولین : 40

2-4-2-2- مدل منطق فازی : 41

2-4-2-3- مدل TOPSIS.. 43

2-4-2-4- مدل VIKOR… 44

2-4-3- مدل تحلیل شبکه. 45

2-4-4- شاخص میانگین نزدیک‌ترین همسایه. 46

…………….. فصل سوم: معرفی منطقه مورد مطالعه.. 48

3-1- مقدمه. 49

3-2- خصوصیات جغرافیایی و اقلیمی شهر. 49

3-2-1- موقعیت جغرافیای شهر. 49

3-2-1-1- موقعیت و مختصات جغرافیایی… 50

3-2-1-2- وضعیت توپوگرافی پیرانشهر. 50

3-2-1-3- درصد و جهت شیب در شهر پیرانشهر. 51

3-2-2- وضعیت زمین شناسی پیرانشهر. 52

3-2-2-1- واحدهای زمین ساختی… 52

3-2-2-2- كرتاسه در زیر پهنه پیرانشهر. 54

3-2-2-3- تكتونیك و لرزه خیزی منطقه پیرانشهر. 55

3-2-2-4- گسل پیرانشهر. 57

3-2-3- واحدهای هیدرولوژیکی شهر پیرانشهر. 58

3-2-3-1- آب‌های سطحی… 58

3-2-3-2- آبهای زیر زمینی… 60

3-2-4- ویژگی‌های اقلیمی شهر پیرانشهر. 60

3-2-4-1- بارندگی… 61

3-2-4-2- دما 62

3-2-4-3- رطوبت نسبی… 62

3-2-4-4- تابش….. 63

3-2-4-5- باد. 64

3-3- ویژگی‌های جمعیتی و اجتماعی شهر پیرانشهر. 65

3-3-1-1- ساختار سنی و جنسی جمعیت…. 66

3-3-2- بعد خانوار. 67

3-3-3- وضع سواد. 68

3-3-4- تراکم ناخالص جمعیتی به تفکیک محلات شهر. 68

3-4- ویژگی‌های کالبدی و کاربری اراضی… 70

3-4-1- الگوی مالکیت…. 74

3-4-2- نظام کلی تراکم ساختمانی… 74

3-4-3- تعداد طبقات… 76

3-4-4- کیفیت بنا 77

3-4-5- مصالح بنا 79

3-4-6- قدمت بنا 80

3-5- نتیجه­گیری… 82

…………….. فصل چهارم: یافته­ های تحقیق و تجزیه و تحلیل آن.. 83

4-1- مقدمه. 84

4-2- ارزیابی آسیب­پذیری شهر پیرانشهر در برابر زلزله. 84

4-2-1- آسیب پذیری کالبدی… 84

4-2-1-1- لایه همجواری کاربری اراضی شهری… 84

4-2-1-2- سایر لایه­های ارزیابی آسیب­پذیری… 88

4-2-1-3- تهیه نقشه آسیب پذیری… 90

4-2-2- آسیب پذیری محله های شهر. 92

4-2-2-1- آسیب­پذیری ناشی از قدمت ابنیه. 92

4-2-2-2- آسیب­پذیری ناشی از مصالح بنا 93

4-2-2-3- آسیب­پذیری ناشی از تعداد طبقات… 94

4-2-2-4- آسیب­پذیری ناشی از عرض معبر. 94

4-2-2-5- آسیب­پذیری ناشی از درجه محصوریت…. 95

4-2-2-6- آسیب­پذیری ناشی از ریزدانگی قطعات… 96

4-2-2-7- آسیب­پذیری ناشی از کاربری­ها 96

4-2-2-8- برآورد آسیب­پذیری محلات با بهره گرفتن از شاخص نهایی… 98

4-3- ارزیابی و تحلیل مراکز امداد و نجات در شهر پیرانشهر. 100

4-3-1- تحلیل و مکانیابی ایستگاه­های آتش­نشانی… 100

4-3-1-1- شاخص­های مؤثر در استقرار بهینه ایستگاه­های آتش­نشانی… 101

4-3-1-2- ترکیب و تلفیق نهایی لایه­ها 104

4-3-2- ارزیابی، تحلیل مراکز درمانی و مکانیابی بیمارستان.. 106

4-3-2-1- توزیع و پراکنش مراکز درمانی موجود. 106

4-3-2-2- بررسی وضع موجود بیمارستان شهر پیرانشهر و شعاع عملکرد آن.. 108

4-3-2-3- مکانیابی بیمارستان­های جدید.. 109

4-3-2-3-1- پارامترهای موثر در مکانیابی بیمارستان.. 109

4-3-2-3-2- ترکیب و تلفیق نهایی لایه­ها 112

4-3-3- مکانیابی بهینه‌ی پایگاه‌های اسکان موقت…. 113

4-3-3-1- لایه فضای سبز، اراضی بایر و مراکز آموزشی… 114

4-3-3-2- لایه مراکز انتظامی، مراکز درمانی و آتش­نشانی… 115

4-3-3-3- لایه­های تراکم جمعیت، دسترسی به معابر، آسیب­پذیری و همجواری… 116

4-3-3-4- تلفیق لایه­ها و تهیه نقشه نهایی مکانیابی پایگاه­های اسکان موقت…. 117

4-4- نتیجه­گیری… 118

…………….. فصل پنجم: نتیجه­گیری­ آزمون فرضیات و ارائه پیشنهادات…. 119

5-1- مقدمه. 120

5-2- بررسی ‌و آزمون فرضیه‌ها 120

5-2-1- فرضیه اول: 120

5-2-2- فرضیه دوم. 122

5-2-3- فرضیه سوم. 123

5-3- نتیجه‌گیری… 126

5-4- ارایه‌ پیشنهادها 127

فهرست شکل‌ها

شکل شماره (‏2‑1): چرخه مدیریت جامع بحران 16

شکل شماره (‏2‑2): چارچوب نظری آسیب­پذیری 19

شکل شماره (‏2‑3) : اصول جبر بولی 41

شکل شماره (‏2‑4) : برد تابع عضویت یک مجموعه فازی… 42

شکل شماره (‏2‑5) : تابع عضویت یک مجموعه فازی… 42

شکل شماره (‏3‑1) : موقعیت پیرانشهر در سطح کشور، استان و شهرستان.. 50

شکل شماره (‏3‑2) : توپوگرافی شهر پیرانشهر و حومه آن 51

شکل شماره (‏3‑3) : درجه شیب در پیرانشهر و حومه. 52

شکل شماره (‏3‑4) : گسل‌ها و لرزه خیزی منطقه 57

شکل شماره (‏3‑5): وضعیت رطوبت نسبی ایستگاه پیرانشهر 63

شکل شماره (‏3‑6) : موقعیت و زوایای تابش خورشید در عرض 37 درجه شمالی 64

شکل شماره (‏3‑7) : نواحی و محلات 15 گانه شهر پیرانشهر. 69

شکل شماره (‏3‑8) : کاربری اراضی شهر پیرانشهر 73

شکل شماره (‏3‑9) : تعداد طبقات در شهر پیرانشهر. 77

شکل شماره (‏3‑10) : کیفیت بنا در شهر پیرانشهر 78

شکل شماره (‏3‑11) : مصالح بنا در شهر پیرانشهر 80

شکل شماره (‏3‑12) : قدمت بنا در شهر پیرانشهر. 81

شکل شماره (‏4‑1) : وزندهی فاصله مناسب کاربری­ها 87

شکل شماره (‏4‑2) : لایه نهایی ارزش­گذاری شده برای ارزیابی آسیب­پذیری… 89

شکل شماره (‏4‑3) : مدل کلی وزن دهی معیارها در مدل ANP.. 90

شکل شماره (‏4‑4) : نقشه آسیب­پذیری کالبدی شهر پیرانشهر. 91

شکل شماره (‏4‑5) : سطح بندی محلات شهر بر اساس 7 شاخص آسیب­پذیری 98

شکل شماره (‏4‑6) : آسیب­پذیری محلات شهر پیرانشهر 99

شکل شماره (‏4‑7) : شعاع عملکرد ایستگاه آتش­نشانی 102

شکل شماره (‏4‑8) : لایه­های وزن دهی شده. 104

شکل شماره (‏4‑9) : وزن نهایی شاخص­های مکانیابی ایستگاه­های آتش­نشانی… 105

شکل شماره (‏4‑10) : مکان­های بهینه برای احداث ایستگاه آتش­نشانی… 106

شکل شماره (‏4‑11) : توزیع مراکز درمانی در شهر پیرانشهر. 107

شکل شماره (‏4‑12) : الگوی توزیع مراکز درمانی در شهر پیرانشهر با بهره گرفتن از مدل نزدیک‌ترین همسایه. 108

شکل شماره (‏4‑13) : شعاع عملکرد بیمارستان امام خمینی شهر پیرانشهر 109

شکل شماره (‏4‑14) : وزن دهی فاصله مناسب کاربری­ها جهت مکان­یابی بیمارستان 112

شکل شماره (‏4‑15) : ارزش­گذاری برای احداث بیمارستان.. 113

شکل شماره (‏4‑16) : وزن دهی فاصله مناسب اراضی بایر، فضای سبز و مراکز آموزشی با بهره گرفتن از منطق OR 115

شکل شماره (‏4‑17): وزن دهی فاصله مناسب مراکز درمانی، انتظامی و آتش­نشانی با بهره گرفتن از منطق SUM 116

شکل شماره (‏4‑18) : وزن­دهی لایه­ها با منطق فازی 117

شکل شماره (‏4‑19) : ارزش­گذاری برای ایجاد پایگاه­های اسکان موقت…. 118

شکل شماره (‏5‑1): وضعیت دسترسی به خدمات امداد و نجات 121

شکل شماره (‏5‑2): عرض معابر شهر پیرانشهر 124

شکل شماره ( ‏5‑3): عرض معابر شهر پیرانشهر 125

فهرست جداول

جدول شماره (‏2‑1) : متغیرهای مؤثر بر آسیب‌پذیری شهرها در برابر بحران‌.. 19

جدول شماره (‏2‑2) : رابطه اندازه قطعه­ها و درجه آسیب­پذیری… 22

جدول شماره (‏2‑3) : رابطه درجه آسیب­پذیری و انواع بافت­های شهری… 23

جدول شماره (‏2‑4) : خصوصیات روش‌های عمده وزن دهی به معیارها 37

جدول شماره (‏2‑5) : اهمیت نسبت‌ها در روش مقایسه زوجی… 38

جدول شماره (‏3‑1) : میزان بارندگی شهر پیرانشهر در یک دوره 29 ساله. 61

جدول شماره (‏3‑2) : تغییرات ماهیانه دمای شهر پیرانشهر در یک دوره 29 ساله. 62

جدول شماره (‏3‑3) : رشد جمعیت شهر پیرانشهر. 65

جدول شماره (‏3‑4) : ساختار جمعیتی شهر پیرانشهر. 66

جدول شماره (‏3‑5) : توزیع خانوارها بر حسب بعد خانوار در پیرانشهر. 67

جدول شماره (‏3‑6) : وضعیت باسوادی در پیرانشهر. 68

جدول شماره (‏3‑7) : تراکم جمعیت محلات و نواحی پیرانشهر. 70

جدول شماره (‏3‑8) : وضعیت موجود کالبدی شهر پیرانشهر. 73

جدول شماره (‏3‑9) : درصد تراکم ساختمانی مسکونی پیرانشهر به تفکیک محلات 15 گانه. 75

جدول شماره (‏3‑10) :  تعداد طبقات بناهای شهر پیرانشهر. 76

جدول شماره (‏3‑11) : کیفیت بناهای شهر پیرانشهر. 77

جدول شماره (‏3‑12) : مصالح بناهای شهر پیرانشهر. 79

جدول شماره (‏3‑13) : قدمت بناهای شهر پیرانشهر. 80

جدول شماره (‏4‑1) : طبقه ­بندی و وزندهی کاربری­های شهری… 86

جدول شماره (‏4‑2) : وزن نهایی معیارهای همجواری کاربری‌ها 87

جدول شماره (‏4‑3) : وزن نهایی معیارهای آسیب­پذیری… 88

جدول شماره (‏4‑4) : وزن نهایی شاخص­های آسیب­پذیری شهر پیرانشهر. 90

جدول شماره (‏4‑5) : ضریب تأثیر شاخص قدمت بنا با بهره گرفتن از مدل AHP.. 92

جدول شماره (‏4‑6) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص قدمت بنا 92

جدول شماره (‏4‑7) : ضریب تأثیر شاخص‌های مصالح با بهره گرفتن از مدل AHP.. 93

جدول شماره (‏4‑8) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص مصالح.. 93

جدول شماره (‏4‑9) : ضریب تأثیر شاخص تعداد طبقات با بهره گرفتن از مدل AHP.. 94

جدول شماره (‏4‑10) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص تعداد طبقات… 94

جدول شماره (‏4‑11) : ضریب تأثیر شاخص عرض معبر با بهره گرفتن از مدل AHP.. 94

جدول شماره (‏4‑12) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص عرض معبر. 95

جدول شماره (‏4‑13) : ضریب تأثیر شاخص درجه محصوریت با بهره گرفتن از مدل AHP.. 95

جدول شماره (‏4‑14) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص درجه محصوریت…. 95

جدول شماره (‏4‑15) : ضریب تأثیر شاخص ریزدانگی با بهره گرفتن از مدل AHP.. 96

جدول شماره (‏4‑16) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص ریزدانگی… 96

جدول شماره (‏4‑17) : ضریب تأثیر شاخص کاربری با بهره گرفتن از مدل AHP.. 97

جدول شماره (‏4‑18) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص کاربری… 97

جدول شماره (‏4‑19) : ضریب تأثیر شاخص نهایی با بهره گرفتن از مدل AHP.. 98

جدول شماره (‏4‑20) : وضعیت محلات شهر پیرانشهر در شاخص نهایی با بهره گرفتن از مدل VIKOR… 99

جدول شماره (‏4‑21) : طبقه ­بندی فاصله مناسب از شبکه ارتباطی… 103

جدول شماره (‏4‑22) : طبقه ­بندی تراکم جمعیت…. 103

جدول شماره (‏4‑23) : طبقه ­بندی محصوریت معابر. 104

جدول شماره (‏4‑24) : ضریب تأثیر شاخصها با بهره گرفتن از مدل AHP.. 105

جدول شماره (‏4‑25): اولویت بندی نقاط با بهره گرفتن از TOPSIS.. 106

جدول شماره (‏4‑26) : سازگاری کاربری درمانی با سایر کاربری­های شهری… 110

جدول شماره (‏4‑27) : وزن نهایی شاخص‌های مکان‌یابی بیمارستان در مدل ANP.. 112

جدول شماره (‏4‑28) : معیارهای ارزیابی جهت مکان‌یابی پایگاه­های اسکان موقت…. 114

جدول شماره (‏5‑1) : دسترسی محلات به مراکز امداد و نجات… 121

جدول شماره (‏5‑2) : عرض معابر شهر پیرانشهر. 124

جدول شماره (‏5‑3) : درجه محصوریت معابر شهر پیرانشهر. 125

مقدمه

با توجه به رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی وقوع حوادث طبیعی مانند زلزله می‌تواند خسارات و تلفات سنگینی را ایجاد نموده و توسعه شهرها و کشور را دچار وقفه نماید. ضرورت کاهش آسیب‌پذیری شهرها در برابر این پدیده، به عنوان یکی از اهداف اصلی برنامه‌ریزی شهری و برنامه‌ریزی کالبدی محسوب می‌شود، در این راستا اولین گام شناسایی میزان آسیب‌پذیری اجزا و عناصر شهری و تحلیل و ارزیابی آن با بهره گرفتن از مدل‌های موجود در این زمینه می‌باشد که بتوان مناطق و بافت‌های آسیب‌پذیر شهری را مورد شناسایی قرار داده و با مشخص کردن این مناطق به ارائه راهکارهای علمی و عملی در ارتباط با کاهش اثرات زلزله پرداخت.

مسائل فوق‌الذکر لزوم تغییر مقیاس نگرش به مسئله زلزله را از ساختمان به مناطق شهری مطرح می کند. برای عملی نمودن این تغییر نگرش، می‌توان برنامه‌ریزی شهری را به عنوان یکی از عوامل اصلی مقابله با آثار سوء زمین‌لرزه بکار گرفت و در سطوح مختلف برنامه‌ریزی شهری به بررسی و ارائه راهکارهای عملی کاهش آثار زمین‌لرزه در سطح شهرها پرداخت. این تحقیق بر آن است تا با شناسایی و تدوین روابط بین برنامه‌ریزی شهری و مدیریت بحران زلزله، در جهت كاهش آسیب‌پذیری لرزه ای در شهر پیرانشهر، گامی بردارد؛ برای این منظور به چندین موضوع خرد شامل‌: شناسایی و انتخاب شاخص‌های ارزیابی آسیب‌پذیری، تحلیل میزان تأثیر هر کدام از شاخص‌ها و تعیین نواحی پرخطر و متراکم مسکونی و امتیاز‌بندی طیف‌های مختلف آسیب‌پذیری به عنوان گزینه‌های تحقیق، تولید نقشه آسیب­پذیری شهر در برابر زلزله، مکانیابی اسکان موقت، بیمارستان و ایستگاه آتش­نشانی با بهره گرفتن از مدل فازی و[1]ANP و [2]AHP و استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی^[3](GIS) و ارائه راهبردهای و سیاست‌های مرتبط با مدیریت بحران در محدوده مطالعاتی در جهت كاهش خسارت‌ها و تلفات ناشی از وقوع زلزله در 5 فصل  می‌پردازد.

[1] -Atrial natriuretic peptide

[2] -Analytical Hierarchy process

[3] – Geographical Information System

1-1- ­ بیان مسئله

یکی از موضوع‌هایی که بیشتر شهرهای جهان با آن دست به گریبانند، سوانح طبیعی است. بحران، رویداد یا واقعه ناگهانی است که با آسیب‌های جانی و مادی گسترده و یا زمینه های بروز این گونه آسیب‌ها همراه بوده، نیازمند انجام اقدامات فوری است. این قبیل حوادث طبیعی که منجر به بروز وضعیت بحرانی در جامعه می‌شوند، حداقل به طور بالقوه و اغلب خطرناک، ویرانگر و کشنده هستند(Alexander, 2002: 38).  زلزله یکی از این بحران‌هاست که هر از چند گاهی قسمتی از زمین را می‌لرزاند و زیان‌های جانی و مالی زیادی را بر انسان‌ها تحمیل می­ کند.

خطر زلزله بسیاری از کشورها را در سطح جهان در بر می‌گیرد و خود عامل ناکامی‌های زندگی و اکثر مرگ و میرهاست (اسمیت، 1382: 199). با قرارگیری ایران بر روی کمربند زلزله آلپ- هیمالیا، این کشور طی قرون گذشته، 130 زلزله به بزرگی 5/7 ریشتر را تجربه کرده است (Ghafory-Ashtiany, 1999: 4).  بر اساس گزارش سازمان ملل، در سال 2003 میلادی، کشور ایران در بین کشورهای جهان رتبه نخست را در تعداد زلزله های با شدت بالای 5/5 ریشتر و یکی از بالاترین رتبه‌ها را در زمینه آسیب پذیری از زلزله و تعداد افراد کشته شده در اثر این سانحه داشته است(UNDP,2004:12). وجود زمینه های لرزه خیزی ناشی از موقعیت زمین شناسی، وجود گسل‌های فراوان در بطن و حاشیه شهرها و… همگام با عوامل انسانی متعدد نظیر جمعیت شهری، افزایش مسکن کم دوام شهری، شهرسازی نامناسب با بحران زلزله، همگی قابلیت لرزه پذیری شهرها را افزایش داده است. تا جایی که 90 درصد شهرهای کشور ما در برابر یک زلزله 5/5 ریشتری آسیب پذیر گشته‌اند (عکاشه، 1383: 495). امروزه آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله، به عنوان مسئله ای جهانی پیش روی متخصصان رشته های گوناگون قرار گرفته است. این وضع در کشورهای دارای ساختار طبیعی مخاطره آمیز، از جمله ایران، طی دهه های اخیر به صورتی حادتر نمود یافته است (حبیب،1371: 13). آن چه زلزله‌ها را به سانحه تبدیل می‌کند، عدم آگاهی انسان و توانایی در مواجه و برخورد با آن است. این مسئله عموماً با گسترده‌ترین دخالت‌های نسنجیده انسانی در محیط طبیعی از جمله ساخت و سازهای بی رویه در حریم گسل، فقدان و یا بی توجهی به ضوابط و استانداردهای ساخت و ساز تشدید می‌شود (حاتمی نژاد و همکاران، 1388: 1).

بدون شک از عوامل مؤثر در کاهش آسیب پذیری شهرها، به ویژه خسارات ناشی از زلزله، شکل و ساختاری است که شهر دارا بوده و می­توان با بهره گرفتن از برنامه ریزی و طراحی شهری اصولی و توجه مدیریت بحران، در کاهش آسیب پذیری شهر گامی مؤثر برداشت (حبیبی، 1387: 36-27). بنابراین کاهش آسیب پذیری شهرها زمانی محقق خواهد شد که ایمنی شهر در برابر زلزله به عنوان یک هدف در تمام سطوح برنامه ریزی شهر مدنظر قرار گیرد. استقرار نامناسب عناصر کالبدی و کاربری‌های زمین‌های شهری، شبکه ارتباطی ناکارآمد شهری، تأسیسات زیربنایی شهر و توزیع ناهمگون فضاهای باز شهری، قدمت بالا و کیفیت پایین بناها در بافت‌های شهر و مواردی از این قبیل، نقش اساسی در افزایش میزان آسیب‌های وارده به شهرها در برابر زلزله دارند، فزونی ابنیه و مساکن ناپایدار عموماً در بافت‌های فرسوده‌ای است که به دلیل مسائل و نارسایی‌های کالبدی، عملکردی، اجتماعی- اقتصادی و زیست‌محیطی از وضعیت نامطلوبی برخوردار بوده و در برابر مخاطرات طبیعی به ویژه زلزله ناایمن و آسیب‌پذیر است. آسیب‌پذیری شهر گرچه عمدتاً ناشی از ناپایداری ابنیه است، ولی نفوذناپذیری برخی از بافت‌ها‌ی شهری(به دلیل دسترسی نامناسب سواره) و فشردگی بافت‌ها که ناشی از ریزدانگی و کثرت قطعات کوچک است، ایمنی کم این بافت‌ها را به ویژه با بروز سوانح شدت بخشیده است. موارد نامبرده همگی جزء مقولاتی است که با عدم رعایت آن­ها در شهرها، موجب آسیب­پذیری شهر در برابر زلزله شده است. لذا با اصلاح وضعیت شهرسازی در چهارچوب مدیریت بحران، می‌توان آسیب‌پذیری شهرها در برابر زلزله را کاهش داد و امداد‌رسانی را تسهیل کرد. شهر پیرانشهر با توجه به وجود گسلی به همین نام و با طول تقریبی 200 کیلومتر که  موجب بروز زمین لرزه های متعددی شده است و همچنین گستردگی شهر در دامنه کوهستان که قسمت اعظم بافت فرسوده شهر در آن واقع شده است و ساخت و سازهای نامناسب، با خطر ریسک بالا در برابر زلزله مواجه است. لذا مطالعه درست  و مشخص كردن مسیرها و مناطق آسیب پذیر و یا امن شهر با توجه به معیارهای مشخص، آسیب ناشی از بحران‌ زلزله را كاهش داده و امكان برنامه ریزی درست را فراهم می‌آورد. این امر نیازمند مطالعه همه جانبه برای کاهش اثرات ناشی از بحران زلزله می‌باشد. مسائل بسیاری از این قبیل وجود دارند که دیدگاه کاهش آسیب‌پذیری ناشی از زلزله از طریق برنامه‌ریزی شهری را همگام با تجربیات ایمن‌سازی سازه‌ها، مطرح می کند

تعداد صفحه : 157

قیمت :14700 تومان

بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد

و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.

پشتیبانی سایت :        *       asa.goharii@gmail.com

در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.