(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب:
فصل اول: کلیات
- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………..4
- اهداف………………………………………………………………………………………………………………8
- فرضیه……………………………………………………………………………………………………………10
- ویژگی های گیاهی ……………………………………………………………………………………………10
1-4-1- راسته نعناع……………………………………………………………………………………….. …10
1-4-2- تیره نعناع‌سانان………………………………………………………………………………….. …10
1-4-3- ویژگی گیاه‌شناسی جنس آویشن…………………………………………………………………………12
1-4-4- جنس‌های آویشن………………………………………………………………………………. …17
1-4-4-1- جنس Zataria ……………………………………………………………………………… …18
1-4-4-2- جنس Ziziphora …………………………………………………………………………… …18
1-4-4-3- جنس Thymus ……………………………………………………………………………. …19
- پراکنش جغرافیایی آویشن………………………………………………………………………………..19
1-5-1- پراکنش جغرافیایی آویشن در جهان……………………………………………………….. …19
1-5-2- پراکنش جغرافیایی آویشن در ایران………………………………………………………… …20
1-5-3- جایگاه سیستماتیک گیاه آویشن ……………………………………………………………. …20
1-5-4- گونه‌های آویشن.موجود در ایران…………………………………………………………… …20
- تاکسونومی و گونه‌های آویشن…………………………………………………………………………….21
- ویژگی‌های گیاهی آویشن شیرازی…………………………………………………………………….22
- نیازهای اکولوژیک آویشن شیرازی……………………………………………………………………23
- سابقه تاریخی گیاه آویشن………………………………………………………………………………..25
1-9-1- مصارف آویشن در طب سنتی………………………………………………………………. …27
1-9-2-آویشن در طب نوین…………………………………………………………………………… …27
1-9-3-مصارف خوراکی………………………………………………………………………………… …28
- متابولیت ثانویه ………………………………………………………………………………………….28
1-10-1- ماهیت اسانس و متابولیت ثانویه…………………………………………………………… …29
1-10-1-1- متابولیسم اسانس در بدن انسان………………………………………………………… …30
1-10-1-2- محل تولید و ترشح اسانس‌های گیاهی ………………………………………………. …31
1-10-1-3- بیوسنتز اسانس‌ها…………………………………………………………………………… …32
- روش‌های مختلف اسانس‌گیری…………………………………………………………………………33
1-11-1- تقطیر با آب……………………………………………………………………………………. …33
1-11-2- تقطیر با آب و بخار………………………………………………………………………….. …34
1-11-3- تقطیر با بخار مستقیم…………………………………………………………………………. …34
1-11-4-روش آنزیمی……………………………………………………………………………………. …34
1-11-5- روش فشردن در حرارت معمولی…………………………………………………………. …35
1-11-6- استخراج به کمک حلال……………………………………………………………………… …35
1-11-7- استخراج به کمک گازها……………………………………………………………………….. …35
1-11-8- تقطیر تجزیه ای……………………………………………………………………………….. …35
1-11-9-روش گاز کروماتوگرافی و جرم سنجی…………………………………………………… …36
1-11-9-1- روش کروماتوگرافی گازی………………………………………………………………. …36
1-11-9-2-طیف سنج جرمی…………………………………………………………………………… …38
1-12-برخی از ترکیب‌های سازنده اسانس آویشن و خواص درمانی آن‌ها……………………. …39
1-12-1-کارواکرول……………………………………………………………………………………….. …40
1-12-2- تیمول……………………………………………………………………………………………. …41
1-12-3- بورنئول………………………………………………………………………………………….. …43
1-12-4- کامفور…………………………………………………………………………………………… …44
1-12-5- ترپینن 1-ایزوپروپیل4متیل سیکلوهگزا 1و4 دین……………………………………… …45
1-12-6- لینالول، لینالیل استات، ژرانیال، نرال، ژرانیول……………………………………………. …45
1-12-7- 1و8 سینئول……………………………………………………………………………………. …46
1-12-8- پاراسیمین………………………………………………………………………………………. …47
فصل دوم: سوابق تحقیق
2-1- سوابق تحقیق داخلی در مورد اسانس گونه‌های آویشن……………………………………. …49
2-2- سوابق تحقیق خارجی در مورد اسانس گونه‌های آویشن…………………………………. …59
فصل سوم: مواد و روش‌ها
- برداشت گیاه……………………………………………………………………………………………………..67
3-2- استخراج اسانس…………………………………………………………………………………… …68
3-2-1- مواد و وسایل لازم……………………………………………………………………………… …68
3-2-2- روش کار…………………………………………………………………………………………………….. 68
3-2-2-1- خشک کردن گیاه……………………………………………………………………………… 68
3-3- آنالیز اسانس…………………………………………………………………………………………… 70
3-4- مشخصات دستگاه گاز کروماتوگرافی جهت تعیین مقدار ترکیبات تشکیل دهنده اسانس………………………………………………………………………………………………………………………….71
3-5- مشخصات دستگاه طیف سنج جرمی جهت شناسایی مقدار ترکیبات تشکیل دهنده اسانس………………………………………………………………………………………………………………………….71
3-6- آنالیز داده ها………………………………………………………………………………………… …73
فصل چهارم: نتایج
4-1- نتیجه اندازه گیری درصد اسانس در گیاه دارویی آویشن شیرازی در منطقه قرق……….. 75
4-2- نتیجه اندازه گیری تجزیه کمی و کیفی اسانس گیاه دارویی آویشن شیرازی……………. 76
4-2-1- تجزیه کمی و کیفی اسانس گیاه آویشن شیرازی در مرحله قبل از گلدهی در منطقه قرق………………………………………………………………………………………………………………………………76
4-2-2- تجزیه کمی و کیفی اسانس گیاه آویشن شیرازی در مرحله گلدهی در منطقه قرق… 78
4-2-3- تجزیه کمی و کیفی اسانس گیاه آویشن شیرازی در مرحله تشکیل بذر در منطقه قرق……………. …82
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1- آنالیز اسانس…………………………………………………………………………………………… 88
5-1-1- آنالیز اسانس آویشن شیرازی در مرحله قبل از گلدهی در منطقه قرق………………… 88
5-1-2- آنالیز اسانس آویشن شیرازی در مرحله گلدهی در منطقه قرق…………………………. 91
5-1-3- آنالیز اسانس آویشن شیرازی در مرحله تشکیل بذر در منطقه قرق……………………. 92
نتیجه گیری کلی …………………………………………………………………………………………………….. 95
پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………… 97
منابع
منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………… 99
منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………..105
چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………112
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 1-1-گونه‌های آویشن جنس تیموس در ایران……………………………………………………. 21
جدول 3-1- مشخصات منطقه جمع آوری گیاه آویشن شیرازی………………………………………. 67
جدول 4-1- ترکیب‌های تشکیل دهنده اسانس گیاه آویشن در مرحله قبل از گلدهی منطقه قرق………………………………………………………………………………………………………………………….77
جدول 4-2- ترکیب‌های تشکیل دهنده اسانس گیاه آویشن در مرحله گلدهی منطقه قرق……….. 80
جدول 4-3- ترکیب‌های تشکیل دهنده اسانس گیاه آویشن در مرحله تشکیل بذر منطقه قرق….. 83
فهرست نمودارها
نمودار 4-1- کروماتوگرام اسانس گیاه آویشن در مرحله قبل از گلدهی در منطقه قرق……. 76
نمودار 4-2- کروماتوگرام اسانس گیاه آویشن در مرحله گلدهی در منطقه قرق…………….. 79
نمودار 4-3- کروماتوگرام اسانس گیاه آویشن در مرحله تشکیل بذر در منطقه قرق………… 82
فهرست اشکال
شکل 1-1- نمایی از آویشن شیرازی………………………………………………………………… 23
شکل 1-2-نمای کلی دستگاه کروماتوگرافی………………………………………………………… 37
شکل 1-3- نمای کلی دستگاه طیف سنج جرمی……………………………………………………. 38
شکل 1-4- نمونه‌ای از یک کروماتوگرام……………………………………………………………… 39
شکل 1-5- کارواکرول……………………………………………………………………………………. 41
شکل 1-6-تیمول…………………………………………………………………………………………… 42
شکل 3-1- نمایی از عکس هوایی منطقه برداشت گیاه آویشن شیرازی……………………….. 67
شکل 3-2-برداشت گیاه آویشن در منطقه قرق……………………………………………………… 68
شکل 3-3- نمایی از خشک شدن گیاه………………………………………………………………… 69
شکل 3-4- نمایی از مراحل اسانس‌گیری…………………………………………………………….. 70
شکل 3-5- نمایی از دستگاه GC/MS………………………………………………………………… 72
شکل 3-6- نمایی از کروماتوگرام دستگاه کروماتوگرافی…………………………………………. 72
شکل 4-1- مقایسه درصد اسانس در گیاه دارویی آویشن در سه مرحله رویشی در منطقه قرق……………………………………………………………………………………………………………..75
شکل 4-2- ترکیب‌های عمده تشکیل دهنده اسانس آویشن در مرحله قبل از گلدهی در منطقه قرق 75
شکل 4-3- ترکیب‌های عمده تشکیل دهنده اسانس آویشن در مرحله گلدهی در منطقه قرق– 80
شکل 4-4- ترکیب‌های عمده تشکیل دهنده اسانس آویشن در مرحله تشکیل بذر در منطقه قرق
………………………………………………………………………………………………………………… 83
شکل 4-5- مقایسه ترکیب‌های عمده اسانس در گیاه دارویی آویشن در سه مرحله رویشی در منطقه قرق 85
چکیده
گیاهان دارویی گروه بزرگ و متنوعی از ترکیبات آلی به نام متابولیت‌های ثانویه را تولید می‌کنند که توسط انسان به عنوان ترکیب دارویی مصرف می‌شوند. ارزش بازارهای جهانی داروهای گیاهی که شامل گیاهان دارویی و فراورده های آن‌ها است همواره با رشد قابل توجهی رو به افزایش بوده است. با توجه به اینکه بخش اعظم بازار گیاهان دارویی دنیا، به تولید و عرضه متابولیت‌های ثانویه مشتق از این گیاهان مربوط می‌شود، لذا متابولیت‌های ثانویه گیاهی از ارزش اقتصادی و همچنین ارزش افزوده بسیار بالایی برخوردار هستند و سنتز شیمیایی این متابولیت‌ها معمولا پیچیده و پرهزینه می‌باشد. همچنین اسانس‌ها و عصاره‌های گیاهان دارویی به عنوان مواد طبیعی محافظت کننده مواد غذایی و داروهای افزاینده سلامتی مطرح هستند. اکثر این ترکیبات با داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی از استرس اکسیداتیو جلوگیری می‌کنند. به منظور مقایسه شرایط تنش بر میزان و نوع ترکیبات موجود در گیاه آویشن شیرازی در دو منطقه قرق و آزاد، تاثیر مراحل مختلف فنولوژی و برداشت در میزان و درصد ترکیبات اسانس گیاه آویشن شیرازی در منطقه حفاظت شده بختگان استان فارس بررسی شد. نمونه‌ها در سه مرحله رویشی (قبل از گلدهی، گلدهی و پس از گلدهی) برداشت شد. اسانس گیاه به‌روش تقطیر با آب و بخار و با روش کلونجر گرفته شد و توسط دستگاه گاز کروماتوگرافی و طیف سنج جرمی آنالیز شد. نتایج نشان داد که در مراحل مختلف برداشت بین 98/99-95/99 درصد اسانس حاصل شد. چهل و هشت ترکیب در مرحله قبل از گلدهی شناسایی شد که عمده‌ترین ترکیبات: تیمول (86/30)%، کارواکرول (16/29)%، پی‌سیامین (63/6)%، کارواکرول متیل اتر(47/5)% بودند. چهل و شش ترکیب در مزحله گلدهی شناسایی شد و عمده‌ترین ترکیبات تیمول (62/36)%، کارواکرول (41/17)%، پی‌سیامین (2/10)%، گاماترپینن (46/6)% بودند. در مرحله پس از گلدهی چهل و پنج ترکیب شناسایی شد و ترکیبات عمده تیمول (82/41)%، پی‌سیامین (61/13)%، کارواکرول (7/10)%، گاماترپینن (07/6)%، شناسایی شد. درصد اسانس در این گونه در مرحله گلدهی و مرحله قبل از گلدهی بالاترین و در مرحله تشکیل بذر دارای مقدار کمتری بود.
1-1- مقدمه
گیاهان دارویی میراثی منطقه‌ای ولی با اهمیت جهانی هستند كه ثروت عظیمی را به جهان ارزانی داشته‌اند و می‌بایست خداوند را بر آفرینش آن‌ها حمد گفت و سپاس گزارد چرا كه علاوه بر زیباسازی صحنه حیات به شكل كارخانه‌های فعال و در عین حال غیر آلاینده، فرآورده‌هایی مفید و متنوع تولید می‌كنند و هماره آرام بخش درد و رنج بیماران و تامین كننده سلامت انسان بوده اند. یكی از راه‌های شكرگزاری این نعم ارزشمند شناخت هر چه بهتر و عمیق‌تر جنبه‌های گوناگون مربوط به این گیاهان و سعی در حفظ و بقای آن ها در عرصه طبیعت می‌باشد (امامی و همکاران، 1383).
قدمت شناخت و کاربرد گیاهان دارویی به قدمت انسان برمی‌گردد چینیان و مصریان از نخستین اقوام بشری بودند که بیش از 27 قرن قبل از میلاد مسیح از گیاهان دارویی استفاده می‌کردند.
بنیانگذار طب یونانی اسكولاپیوس می‌باشد، نخستین رساله مكتوب و مدون در زمینه گیاه شناسی دارویی مقارن با ظهور تمدن یونان توسط تئوفراست ( 285-370 ق.م) ارائه شد.
از قرن هشتم تا دهم میلادی، ابو علی سینا، محمد زکریای رازی و بعد از آن‌ها ابن بیطار در زمینه شناخت گیاهان کارهای قابل توجهی را انجام دادند. علی بن عباس مجوسی اولین بنیانگذار رده بندی نوع “کموتاکسونومی” است و بر این اساس انواع مختلف گیاهان دارویی را در 13 گروه یا طبقه تقسیم بندی کرد (امید بیگی، 1374).
کشور ایران با 11 اقلیم مختلف آب و هوایی و 7500 گونه گیاهی بستر بسیار مناسبی برای دستیابی به گونه‌های با ارزش دارویی و نادر می‌باشد. در میان تمام کشورهای جنوب غربی آسیا متنوع ترین و پرجاذبه ترین شرایط را از نظر پوشش گیاهی داراست. از آنجایی که محصول نهایی در کاشت گیاهان دارویی دست یابی به متابولیت‌های ثانویه و یا همان مواد موثره دارویی می‌باشد، تمام عوامل موثر بر رشد و عملکرد کمی و کیفی محصول بایستی مورد بررسی قرار گیرد (یزدانی،1383).
نیازهای زیست محیطی و روند تدریجی گرایش به سوی فرآورده‌های طبیعی به دلیل عوارض زیاد داروهای سنتزی و شیمیایی باعث شده كه به ویژه در دهه اخیر، استفاده از گیاهان دارویی در كشورهای پیشرفته طرفداران زیادی پیدا كند. كشور ایران نیز از جمله كشورهایی است كه در آن استفاده از گیاهان دارویی در طب سنتی و بومی پیشینه‌ای طولانی دارد. همچنین به دلایل شرایط اقلیمی و جغرافیایی مناسب، ایران رویشگاه تعداد زیادی از گیاهان دارویی می‌باشد. تنوع پوشش گیاهی در ایران به گونه‌ای است كه فلور گیاهی ایران بیش از فلور گیاهی تمام اروپا می‌باشد (آزادبخت، 1378).
فلات ایران به عنوان یک واحد خاص جغرافیایی روی کره زمین، از اقلیم‌ها و آب و هوای گوناگونی برخوردار است. قرار گرفتن ایران در عرض جغرافیایی ویژه که در آن اکثر محصولات باغبانی و زراعی از گرمسیری و نیمه گرمسیری تا محصولات مناطق معتدله و سردسیری قابل پرورش هستند، شرایط ویژه‌ای را برای پرورش گیاهان دارویی فراهم آورده است. چنین شرایط آب و هوایی به همراه فلور غنی ایران که بیش از 7500 گونه گیاهی را در بر می‌گیرد، چنین امکانی را بیش از پیش نشان می‌دهد(پرینسیپل[1]، 1998).
واژه گیاهان دارویی تنها به گیاهانی كه تسكین دهنده آلام مردم هستند اطلاق نمی‌شود، بلكه این گیاهان به عنوان طعم دهنده‌ها، نوشیدنی‌ها، شیرین كننده‌ها، رنگ‌های طبیعی و حشره‌كش‌ها و همچنین ماده اولیه محصولات آرایشی و بهداشتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند (یزدانی و همکاران،1383).
امروزه در جوامع بین المللی و كشورهای پیشرفته به موضوع گیاهان دارویی با دید جمع‌آوری، بسته بندی و عرضه آن‌ها، در مغازه‌های عطاری نمی‌نگرند، بلكه سعی در حفظ گیاهان دارویی و حفظ ویژگی‌های ژنتیكی آن‌ها و حتی بهبود و به‌نژادی این ویژگی‌ها و افزایش مواد موثره دارویی، اهلی نمودن و كشت آن‌ها، استخراج و فرمولاسیون و در نهایت عرضه داروی به دست آمده پس از فرآوری و آماده سازی لازم جهت مصارف عموم مردم دارند. در دهه‌های گذشته، گسترش وسیعی در طیف درمان‌های گیاهی صورت گرفته كه رشد سریع تقاضا برای داروهای گیاهی و در نتیجه گیاهان دارویی در دنیا را به دنبال داشته است.
از مهم‌ترین صادر كنندگان گیاهان دارویی می‌توان چین، هند، آمریكا، آلمان و كره را نام برد. با وجود 1300گونه از گیاهان دارویی در ایران، سهم كشور از تجارت جهانی این بخش كمتر از 2 درصد است.
بر اساس گزارش منتشر شده توسط بانک جهانی در سال 1996، حجم تجارت گیاهان دارویی تا سال 2050 میلادی بالغ بر 5 ترلیون دلار خواهد بود. چنین روند رو به افزایش مصرف گیاهان دارویی بدون توسعه روش‌های مناسب کاشت، مدیریت و برنامه ریزی صحیح، یک پیامد منفی یعنی تخریب طبیعت را به دنبال خواهد داشت. بنابراین با توجه به این موضوع جهت جوابگویی به نیاز صنایع دارویی، لازم است که تولید زراعی در سطح وسیع انجام گیرد و گونه‌های کمیاب شناسایی و عملیات زراعی مانند کاشت، تکثیر ، مدیریت زمان برداشت و فرآیندهای پس از برداشت روی این گیاهان انجام گیرد(هوسنا[2]، 1997).
در حال حاضر یك سوم داروهای مورد استفاده در جوامع بشری، منشا گیاهی دارند و با پیشرفت حاصل از علوم مختلفی مانند كشاورزی، داروسازی، شیمی، بیوتكنولوژی و… جای امیدواری است كه تولید دو سوم بقیه داروها كه به صورت سنتزی ساخته می‌شوند، به تدریج منسوخ شده و به منابع گیاهی متكی گردد (امید بیگی، 1384). این امر موجب شده که هر سال سطوح وسیعی از زمین‌های زراعی به کشت گیاهان دارویی اختصاص یابد، اما عدم آگاهی از نیازهای اکولوژیک و شرایط مناسب کاشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی باعث عدم استفاده از تمام پتانسیل موجود در این گیاهان ارزشمند شده است (یزدانی و همکاران، 1383).
هم اكنون كشورهای پیشرفته پی به ارزش گیاهان دارویی و صنعتی برده و درصدد كشت و پرورش آن‌ها در سایر كشورهای فقیر شده‌اند. شناسایی گیاهان اسانس‌دار[3] گامی مهم برای اهلی كردن و ترویج شیوه‌های صحیح بهره‌برداری و استفاده از این گیاهان می‌باشد .بازگشت به گیاهان بازگشت به گذشته نیست بلکه نگرشی است کاملاً علمی در استفاده هر چه بیشتر از این مواد طبیعی که می‌توانند اثرات شفابخش و مطمئن‌تری از مواد صناعی داشته باشند. کشور ایران با دارا بودن اقلیم‌های حیاتی متنوع و کم‌نظیر و گونه‌های فراوان گیاهی می‌تواند در تولید و پرورش گیاهان دارویی نقش اساسی داشته باشد (صمصام شریعت، 1382).
جنس آویشن[4] ازجمله پرکاربردترین گیاهان داروئی بوده که به دلیل دارا بودن ترکیبات شیمیائی فراوان با کاربردهای داروئی، ضدعفونی‌کننده، غذائی و صنعتی، از اهمیت بسیار بالائی برخوردار است. بیش از 300 گونه از این جنس مورد شناسائی قرار گرفته است که عمدتاً بومی نواحی مدیترانه‌ای بوده و به صورت گیاهی چندساله تا ارتفاع 2500 متری از سطح دریا قابل رشد است (زرگری، 1370). گیاهان این خانواده به نحو عمده در بن چوبی و معطر و همیشه سبز می‌باشد که از گیاهان خوشبوست و آن را مظهر و نماد مرگ می‌دانند. چون اعتقاد بر این است که ارواح مردگان در گل‌های این گیاه به آرامش می‌رسند. این گیاه تفاوت‌های ژنتیکی فراوانی از نظر سطح پلوئیدی و خصوصیات تاکسونومیکی نشان می‌دهد، به گونه‌ای که سطوح پلوئیدی دیپلوئید تا تتراپلوئید با پایه ژنتیکی مختلف در آن یافت می‌شود. اکثر گونه‌های جنس آویشن از نظر ژنتیکی سازگار بوده و به‌دلیل سهولت هیبریداسیون بین‌گونه‌ای، هیبریدهای بارور فراوانی در این جنس وجود دارد که تنوع ژنتیکی بالائی در آن ایجاد نموده است. وجود گونه‌های فراوان و همچنین اینترگرسیون موفق بین گونه‌ای سبب سازگاری و پراکندگی وسیع در این جنس شده است. علاوه بر روش‌های سنتی، تکنیک‌های جدید اصلاحی نظیر انتخاب به کمک نشانگر، مهندسی ژنتیک (انتقال ژن) و کشت بافت گیاهی در جهت بهبود خصوصیات فیتوشیمیائی و عملکرد در این گیاه داروئی به کار برده می‌شود(رضوانی مقدم، 1386).
تعداد صفحه : 133
قیمت :14700 تومان
