دانشگاه آزاد اسلامی
واحد شاهرود
دانشکده علوم انسانی،گروه زبان‌شناسی
پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
گرایش همگانی
عنوان:
تحلیلِ انتقادیِ گفتمانِ فیلمِ ایرانیِ«یه حبه قند»اثرِ رضا میرکریمی
استاد راهنما:
دکتر حسن بشیرنژاد
استاد مشاور:
دکترعلی سلیمی‌خورشیدی
تابستان 1393
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده فارسی………………………………………………………………………………… 1
فصل اوّل:کلیات پژوهش
1-1. مقدمه………………………………………………………………………………….. 3
1-2. بیان مسئله…………………………………………………………………………….. 6
1-3. پرسش‌های تحقیق…………………………………………………………………….. 7
1-4. فرضیه‌های پژوهش…………………………………………………………………… 7
1-5. اهداف و اهمیت پژوهش……………………………………………………………… 8
1-5-1. اهمیت نظری………………………………………………………………………. 9
1-5-2. اهمیت کاربردی……………………………………………………………………. 9
1-6. مفاهیم بنیادین…………………………………………………………………………. 10
1-6-1. گفتمان……………………………………………………………………………… 10
1-6-2. تحلیل‌گفتمان……………………………………………………………………….. 11
1-6-3. تحلیل‌گفتمان انتقادی……………………………………………………………….. 12
1-6-4. ایدئولوژی………………………………………………………………………….. 13
1-6-5. قدرت………………………………………………………………………………. 14
1-6-6. هژمونی……………………………………………………………………………. 14
1-6-7. جنسیت…………………………………………………………………………….. 15
1-6-8. ساختارهای‌گفتمان‌مدار…………………………………………………………….. 16
1-6-9. رضا میرکریمی……………………………………………………………………. 16
1-6-10. خلاصه فیلم………………………………………………………………………. 17
1-6-11. شخصیت‌های اصلی فیلم و نقش‌شان……………………………………………… 18
1-7. ساختار کلی پژوهش………………………………………………………………….. 19
فصل دوّم: پیشینه تحقیق
2-1. مقدمه………………………………………………………………………………….. 21
2-2. مباحث نظری…………………………………………………………………………. 21
2-2-1. فوکو……………………………………………………………………………….. 21
2-2-2. ون‌دایک……………………………………………………………………………. 23
2-2-3. وداک……………………………………………………………………………….. 25
2-2-4. فرکلاف…………………………………………………………………………….. 26
2-2-5. لاکلا و موفه……………………………………………………………………….. 28
2-2-6. ون لیوون…………………………………………………………………………… 29
2-3. پیشینه تحقیق………………………………………………………………………….. 29
2-3-1. پژوهش‌های غیرایرانی……………………………………………………………. 30
2-3-2. پژوهش‌های ایرانی………………………………………………………………… 30
فصل سوّم: روش اجرای تحقیق
3-1. مقدمه………………………………………………………………………………….. 38
3-2. روش تحقیق…………………………………………………………………………… 39
3-2-1. سطح اوّل- توصیف ……………………………………………………………………………….40
3-2-2. سطح دوّم- تفسیر …………………………………………………………………………………………………..41
3-2-3. سطح سوّم- تبیین ……………………………………………………………………………………………………43
3-3. ابزارگردآوری اطلاعات……………………………………………………………… 44
3-4. جامعه آماری………………………………………………………………………….. 44
3-5. روش تحلیل داده‌ها……………………………………………………………………. 45
3-5-1. سطح توصیف……………………………………………………………………… 45
3-5-2. سطح تفسیر………………………………………………………………………… 46
3-5-3. سطح تبیین…………………………………………………………………………. 46
3-6. محدودیت‌های پژوهش………………………………………………………………… 48
3-7. مروری برمنابع داده‌های پژوهش…………………………………………………….. 48
3-7-1. بیوگرافی‌کارگردان فیلم…………………………………………………………….. 48
3-7-2. حضور در اسکار………………………………………………………………….. 49
3-7-3. جایزه‌ها…………………………………………………………………………….. 49
فصل چهارم:توصیف و تحلیل داده‌ها
4-1. مقدمه………………………………………………………………………………….. 51
4-2. خلاصه فیلم……………………………………………………………………………. 52
4-2-1. بازیگران و نقش‌شان………………………………………………………………. 53
4-3. توصیف و تحلیل داده‌ها………………………………………………………………. 54
4-3-1. سطح توصیف……………………………………………………………………… 55
4-3-2. سطح تفسیر………………………………………………………………………… 59
4-3-3. سطح تبیین…………………………………………………………………………. 61
4-4. آزمون فرضیه‌ها………………………………………………………………………. 62
4-5. نتیجه …………………………………………………………………………………. 65
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات
5-1. مقدمه………………………………………………………………………………….. 67
5-2. خلاصه تحقیق………………………………………………………………………… 67
5-3. بررسی فرضیه‌ها……………………………………………………………………… 68
5-4. پیشنهادات…………………………………………………………………………….. 70
5-4-1. پیشنهادات‌کاربردی………………………………………………………………… 70
5-4-2. پیشنهادات برای پژوهش‌های بعدی……………………………………………….. 71
5-5. نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………. 72
منابع فارسی…………………………………………………………………………………. 77
منابع غیرفارسی…………………………………………………………………………….. 81
چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………. 82
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
جدول(1-1). بازیگران و نقش‌شان…………………………………………………………. 18
جدول(4-1). بازیگران و نقش‌شان…………………………………………………………. 54
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار (3-1). مدل سه بعدی گفتمان و عناصر تشکیـل دهنده آن و تعامل این عنـاصر با یکـدیگر
(فرکلاف،25:1996)………………………………………………………………………. 41
نمودار (3-2). قلمروهای تفسیر و ارتباط میان آنها………………………………………… 42
نمودار (3-3). مدل تبیین از نظر فرکلاف………………………………………………… 44
نمودار (3-4).مدل تحلیل گفتمان انتقادی از نظر فرکلاف………………………………… 47
فهرست شکل ها
عنوان صفحه
شکل (1-1). بازیگر نقش اوّل فیلم………………………………………………………… 17
شکل (3-1).کارگردان فیلم………………………………………………………………… 48
شکل (3-2).عوامل پشت صحنه…………………………………………………………… 49
شکل (4-1). بازیگر نقش اوّل فیلم………………………………………………………… 52
شکل (4-2). کلیه بازیگران فیلم…………………………………………………………… 53
چکیده
تحلیلِ گفتمانِ انتقادی، آن جنبه از علمِ زبان‌شناسی است که با پرده‌برداری از عناصرِ زیرینِ زبان، جنبه‌های پنهانِ آن را عیان می‌سازد و بر فکر و اندیشة افراد و شیوة برداشت آنها از مسائل اجتماعی تأثیر می‌گذارد و می‌تواند حقایق را برای مردم، جهت بهتر اندیشیدن و اتخاذِ تصمیمِ صحیح‌تر و قضاوتِ منصفانه‌تر روشن کند. پژوهشِ حاضر بر آن است تا با بهره گرفتن از رویکرد سه ُبعدی فِرکلاف (توصیف، تفسیر و تبیین) که چارچوبی برای تحلیلِ انتقادیِ گفتمان است، نشان دهد که چگونه فیلم‌های سینماییِ تولید شده را می‌توان از نظرِ تحلیلِ گفتمانِ انتقادی بررسی کرد. در این راستا، قسمت‌هایی از فیلمِ سینماییِ«یِه حبه قند» ساختة رضا میرکریمی به عنوانِ نمونه جهتِ پاسخ‌گویی به سؤالاتِ تحقیق مدِ نظر قرار گرفته شده است: دیالوگِ فیلم چگونه ایدئولوژی حاکم بر ذهنِ کارگردانِ فیلم را منعکس می‌کند؟ و زن در این فیلم چگونه بازنمایی می‌شود؟نتایجحاصل از این پژوهش نشان دادند که، دیالوگِ فیلم به‌خوبی ایدئولوژیِ حاکم بر ذهنِ کارگردان را به تصویر کشیده است و زن در این فیلم به صورتِ موجودی درجه دوم و ضعیف نمایش داده نشده است.
Critical discourse analysis, the aspect of the science of linguistics is to uncover the underlying elements of the language, it reveals on hidden aspects and influences on ideas people and can affect on social ideas, tobetter thinking and better decision and better judgment for making clear truth. The present research is using the three-dimensional approach Fairclough (description, interpretation and explanation) that is a framework for critical analysis of the discourse,itshows how films are produced can be investigated the critical discourse analysis. In this regard, the parts of the movie “A Cube of Sugar” by Reza Mirkarimi, for example, to answer the research questions are considered: How movie dialogue reflects the ideology of the director’s mind? And how represented the woman in this film is? The results of this research showed that, The film’s dialogue indicated well by the ideology of the director’s mind, and woman in this film was not shown weak and secondary degree.
- مقدمه
انسان از ابتدای خلقتِ خویش همواره به ارتباط با همنوع نیاز داشته و ایننیاز در گذرِ سال‌ها و قرن‌ها بیشتر شده، به‌صورتی که تبدیل به یک ضرورتِ انکارناپذیر در زندگیِ انسان‌ها شده است.
توجه به زبان، نقش و جایگاه آن همواره یکی از دغدغه های فکری بشر بوده است.از آن‌جا که اندیشه بر گفتار وگفتار نیز بر رفتارتأثیر می‌گذارد، زبان نقشِ مهمی را در جامعه ایفا می‌کند. زبان،همان‌طور که می‌تواند وسیله‌ای برای روشنگری افراد باشد، می‌تواند گمراه کننده نیز باشد.همان‌گونه که می‌تواند در خدمتِ حق و حقیقت قرار گیرد، می‌تواند در خدمتِ باطل نیز باشد.
از دید داوری و آقاگل‌زاده(1388)؛ زبان، بازتابی از تمدن و فرهنگِ هر مرز و بوم و انعکاس‌دهندة تحولات و رویدادهای اجتماعی و تاریخی جوامع بشری، از منظری منحصر به فرد است که در گذرِ زمان دستخوشِ دگرگونی‌ها و تحولاتی شگرف شده و این خود نشانی از پویایی این توانایی منحصر به فرد بشری است.
زبان، به عنوان بازنمود، نظامی از مفاهیم و اندیشه‌هاست که از جامعه، گفتمان وایدئولوژی حاکم شکل می‌گیرد و در قالبِ زبانِ گفتار و نوشتار به عنوانِ ابزارِ ارتباطی تجلی می‌یابد،از این‌رو می‌تواند همواره موضوعی شایسته برای مطالعه و تحقیق باشد(آقاگل‌زاده و همکاران، 1389).
زبان به‌عنوان مهم‌ترین و پیشرفته‌ترین ابزارِ ارتباطیِ بشر،از دیرباز مورد توجه اندیشمندان بوده است. تمام انسان‌هااز دورانِ کودکی بر زبانی تسلط پیدا کرده و آن را به‌کار می‌گیرند.این امر چنان آسان، طبیعی و گسترده است که ممکن است از نظر بعضی از افراد، مطالعة آن بی‌اهمیت جلوه کند. اما بررسیِ زبان‌های بشری نشان می‌دهد که زبان، نظامی بی‌نهایت پیچیده، انتزاعی و زایا است و در تمامِ تاروپودِ زندگیِ انسان تنیده شده است، تا جایی‌که گفته شده است«آن‌چه گذشته‌مان را رقم زده، اکنون‌مان را می‌سازد، و آینده‌مان در سیطرةاوست، زبان است»(سلطانی، 1384: 13، سعیدنیا، 1392).
در ادوارِ مختلفِ تاریخِ بشر، مطالعة زبان از جنبه‌های گفتاری و نوشتاری از موضوعاتی بوده است که محققانِ رشته‌های گوناگون اعم از فلاسفه، روان‌شناسان، مردم‌شناسان، زبان‌شناسان، و به‌‌ویژه در دهه‌های اخیر تحلیل‌گرانِ متن را به خود مشغول کرده و حاصل این مطالعات در قالبِ رویکردهای زبان‌شناسی متبلور شده است. از جمله این رویکردها، نظریة صورت‌گرایی[1]نوام چامسکی[2] است. چامسکی در این نظریه، اظهار می‌کند که زبان نظامی زیستی است و جامعه و فرهنگ هیچ نقش و جایگاهی در شکل‌دهیِ آن ندارند. در مقابلِ این دیدگاه، نظریة نقشگرایی[3] پدید آمد که اعتقادش بر این است که زبان وسیله‌ای برای برقراری ارتباط در جامعه می‌باشد. این رویکرد، به بررسی صورت و معنا با هم می‌پردازد، بدین معنا که به بررسیِ زبان در بافت، اعتقاد داشته و معتقد است که نقش بر صورت ارجحیت دارد. در نقشگرایی،بر نقش‌های اجتماعی و بافتیِ زبان تأکید می‌شود، در حالی که زبان‌شناسی صورت‌گرا، به بررسی زبان خارج از بافت یعنی صورت،جدای از نقش،تأکید می‌کند. در صورت‌گرایی، اعتقاد به استقلال و خودمختاریِ صورت وجود دارد، در حالی که نقشگرایی همواره به دنبالِ تبیین‌های نقشی است، به این‌صورت که زبان را همچون ابزارـ یا به عبارت بهتر، مجموعه‌ای از ابزارـ می‌داند که شکل ظاهری‌شان بر اساس نقشی که بر عهده دارند به آنها داده شده و به همین دلیل با توجه به نقشی که دارند قابل توجیه می‌باشند.تحلیلِ گفتمان[4] در راستایِ زبان‌شناسیِ نقش‌گرا می‌باشد.
خوشبختانه در دهه‌های اخیر، مطالعاتِ زبان‌شناختی به‌طرز چشمگیری پیشرفت نموده و به‌تدریج از سمتِ مباحثِ نظری و بیانِ مفاهیمِ عام و انتزاعی به سوی مسائلِ کاربردی و میان‌رشته‌ای[5] سوق یافته‌اند. یکی از این مباحث و مفاهیمِ میان‌رشته‌ای، مفهومِ تحلیلِ گفتمان است که به‌عنوانِحوزه‌ای در علمِ زبان‌شناسی، به بررسیِ چگونگیِشكل‌گیریِ معنا و پیامِ واحدهایِ زبانی در ارتباط با عواملِ درون‌زبانی و همچنین عواملِ برون‌زبانی می‌پردازد.
تحلیلِ گفتمانِ انتقادی[6]، یکی از حوزه‌‌های جدید در علم زبان‌شناسیبه‌ویژه تحلیلِ گفتمان است که زبان را به‌مثابة عملِ اجتماعی در ارتباط با عواملیهمچون قدرت[7]، ایدئولوژی[8]، فرهنگ[9]، جامعه[10]، هژمونی[11]و بافتِ تاریخی[12]در سطحِ متن، اعم از گفتاری و یا نوشتاری، موردِ مطالعه قرار می‌دهد و در این راستا با ارائه راهبردهای خاص، قدرت در گفتمان و قدرت در آن سوی گفتمان را معرفی نموده و نتیجه آن، آشکار شدنِ حقایق برای مردم جهتِ بهتر اندیشیدن و اتخاذِ تصمیمِ صحیح‌تر و قضاوتِ منصفانه‌تر است.
در این رویکرد، زبانآئینه شفافی که حقایق را بنمایاند نیست، بلکه شیشهماتی است که حقایق را تحریف کردهو چگونگیِ تحلیلِ آن در ارادة قدرت‌هایِ پنهان و آشکارِ حاضر در نهادهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، گفتمان‌ها را می‌سازد و سپس گفتمان‌های مورد نظر، با ایدئولوژی و اهدافِ خاص در گذرِ زمان از طریقِ نهادهای اجتماعی، آن‌چنان در جامعهجا باز کرده و طبیعی جلوه می‌کنند که مردم، آن گفتمان و پذیرش آن تفکر را امری طبیعی و منطقی می‌پندارندو بدون هیچ‌گونه مقاومتی، آن‌را می‌پذیرند و تصور می‌کنندکه آزادانه و به اختیارِ خود می‌اندیشند، قضاوت می‌کنند و تصمیم می‌گیرند(آقاگل‌زاده، 9:1385).تحلیلِ گفتمان در زبان‌شناسی متوقف نماند و دیری نپایید( نزدیک به دو دهه) که این گرایش از زبان‌شناسیِ اجتماعی و زبان‌شناسیِ انتقادی، به همتِ متفکرانی چون میشل فوکو[13] و ژاک درایدا[14] و دیگر متفکرانِ برجسته غربی واردِ مطالعاتِ فرهنگی، اجتماعی، سیاسی شد و شکلِ انتقادی به‌خود گرفت. این متفکران،تحلیلِ گفتمان را در قالبِ تحلیلِ گفتمانِ انتقادی بسط و گسترش دادند. یکی از اهدافِ مهمِ تحلیلِ گفتمانِ انتقادی، آشکار کردنِ اغراضِ نهفته در ورایِ متن یا به تعبیرِ کلان‌تر، یک گفتمان است. به واسطةاین دستاورد مخاطبان به سطحی ژرف‌تر از تحلیل دست می‌یابند و از منظری انتقادی به متن و نیت‌های پدید‌آورندگانِ آن می‌نگرند. آن‌گونه که(فرکلاف، 2001 ، آقاگل‌زاده و همکاران، 1390) معتقدند که: تحلیلِ گفتمانِ انتقادی علاوه بر عریان‌سازیِ چگونگیِ عملکردِ زبان در ابقاء و تغییرِ روابطِ قدرت در جوامعِ معاصر، می‌کوشد شناخت و آگاهیِ مردم از نقشِ زبان در شکل‌دهی، حفظ یا تغییرِ روابطِ قدرت را که به ایجادِ سلطه و استعمار منجر می‌گردد فزونی بخشد. آگاهیِ موردِ نظر نهایتاً ممکن است به ایجادِ تغییر یا مقاومت در برابرِ این روابط و نظامِ ناعادلانه منجر گردد.
هدفِ اصلیِ این پژوهش این است که گامِ آغازین را در این مسیر بردارد، اما چون هم رویکردهای گفتمان دارای پیچیدگی و تنوعِ گسترده‌ای هستند و هم حوزه فرهنگ، بخش‌های وسیعی از اجتماع را در برمی‌گیرد، تبیینِ تعامل میان روش‌های تحلیلِ گفتمانی و مطالعاتِ فرهنگی در پژوهشِ مختصری از این‌دست امکان‌پذیر نیست. با توجه به اهمیت این موضوع و نظر به این‌که تا کنون افرادِ نادری به تحلیلِ انتقادیِ گفتمان در زمینة فیلم پرداخته‌اند، انجامِ چنین پژوهشی ضروری به‌نظر می‌رسد.
بنابراین، در این مجال تلاش خواهد شد تا نشان داده شود چگونه می‌توان از رویکردِ فِرکلاف برای تحلیلِ انتقادیِ گفتمانِ فیلمِ«یه حبه قند» ساختة رضا میرکریمی بهره گرفت.
تحلیلِ گفتمان که در زبانِ فارسی به معنی سخن‌کاوی، تحلیلِ کلام و تحلیلِ گفتار نیز ترجمه شده است، یک گرایشِ میان‌رشته‌ای است که از سال 1960 تا اواسطِ دهه 1970 در پیِ تغییر اتِ گستردة علمی ـ معرفتی ظهور کرده است. تحلیلِ گفتمان نخستین بار در سال 1952 در مقاله‌‌ای از زبان‌شناسِ معروفِ انگلیسی زلیک هریس[15] به‌کار رفته است. وی تحلیلِ گفتمان را صرفاً نگاهی صورت‌گرایانه به جمله و متن برشمرد. و پس از وی زبان‌شناسانِ بسیاری، تحلیلِ گفتمان را نقطة مقابلِ تحلیلِ متن دانسته اند.یول و براون[16]در تعریفِ تحلیلِ گفتمان می‌نویسند:
” تحلیلِ گفتمان تجزیه و تحلیلِ زبان در کاربردِ آن است، در این‌صورت نمی‌تواند منحصر به توصیفِ صورت‌های زبانی، مستقل از اهداف و کارکرد‌هایی باشد که این صورت‌ها برای پرداختن به آنها در امور انسانی به‌وجود آمده‌اند”.
تحلیلِ گفتمان در زبان‌شناسی متوقف نماند و در مدتِ کوتاهی( نزدیک به دو دهه) این گرایش از زبان‌شناسیِ اجتماعی و زبان‌شناسیِ انتقادی، به همتِ متفکرانی چون میشل فوکوو ژاک درایداو دیگر متفکرانِ برجستة غربی واردِمطالعات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی شد و شکلِ انتقادی به‌خود گرفت. این متفکران تحلیلِ گفتمان را در قالبِ تحلیلِ گفتمانِ انتقادی بسط و گسترش دادند.
مفهوم تحلیلِ گفتمانِ انتقادی در واقع یک شاخة علمی است که عملکردِ زبان را در سیاست و اجتماع موردتحلیل قرار داده و می کوشد تا شیوه‌های استفادة گروه‌های صاحبِ قدرت از متن و کلام را در بافت های سیاسی و اجتماعی بررسی کند و از این طریق، راه‌ها و سر منشأهای سوءاستفاده از قدرت، سلطه‌گری و نابرابریِ اجتماعی را آشکار کند. زبان به هر شکلی که به کار رود تحتِ تأثیر باور‌ها، ایدئولوژی و ارزش‌هایِ موردِ نظرِ تولید‌کننده متن قرار می‌گیرد.به عبارتِ دیگر؛ رابطه، بینِ زیر بنایِ فکریِ تولیدکنندگانِ متنو عناصرِ تشکیل‌دهنده آن وجود دارد که تحلیلِ گفتمانِ انتقادی با پیگیریِ این روابط درجهتِ مخالفِ دیدگاهی پیش می‌رود که معتقد است، زبان همانند آئینه‌ای شفاف،مفاهیم، اندیشه‌ها، وقایع و رویداد‌ها را همان‌گونه که هستند نشان می دهد.
یکی از رهیافت‌های رایج و نظام‌مند در تحلیلِ گفتمانِ انتقادی که موردِ اقبالِ زیادی واقع شده است،رهیافتِ فِرکلاف است. از آن‌جایی که در دورانِ معاصر با رایج شدنِ فناوری‌های رسانه‌ای، بررسیِ محصولاتِ تصویری بیش از پیش موردِ توجه قرار گرفته است لذا در این تحقیق سعی خواهد شد ضمنِ توصیفِ رویکرد‌هایِ نظری در تحلیلِ گفتمانِ انتقادی و چارچوبِ نظریِ تحقیق،به بررسیِ انتقادیِ یکی از فیلم‌های سینمایی در قالبِ نظریه فِرکلاف بپردازیم.
تعداد صفحه : 91
قیمت :14700 تومان
بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد
و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.
پشتیبانی سایت : * asa.goharii@gmail.com
در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.
در صورتیکه با پرداخت آنلاین مشکلی دارید می توانید مبلغ مربوط به هر فایل را به شماره کارت 6037991199500590 به نام خيريه محک واريز کرده و تصوير پرداختي و عنوان فايل درخواستي را به ایمیل asa.gohari@gmail.com
ارسال کرده تا فايل برایتان ارسال شود.