دانشگاه شیراز
دانشکده کشاورزی
پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته اقتصاد کشاورزی
عنوان:
کارایی فنی مزارع پرورش ماهی قزل‌آلا در استان فارس با تاکید بر ملاحظات زیست محیطی
استاد راهنما:
دکتر عبدالکریم اسماعیلی
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده
افزایش تقاضای آبزیان که ناشی از رشد جمعیت و افزایش سطح آگاهی افراد از نقش مصرف آبزیان در سلامتی می‌باشد را به دو صورت می‌توان جبران کرد. اول: افزایش صید، که با محدودیت مواجه است. دوم: گسترش آبزی پروری، که با توجه به منابع طبیعی امکان‌پذیر می‌باشد. ماهی قزل‌آلایرنگین‌کمان از مهمترین گونه‌های پرورش ماهیان سردآبی و تنها گونه پرورشی سردآبی در ایران می‌باشد. استان فارساز پتانسیل بالایی برای پرورش ماهی سردابی و به ویژه قزل‌آلا برخوردار است. معضل در حال رشد مسائل زیست محیطی و هزینه‌های سرباری که فعالیت های مختلف روی کیفیت محیط زیست ایجاد می‌کنند، دانشمندان را واداشت تا مدل‌های بهره وری و کارایی را با وجود تولید توام ستاده‌های مطلوب و نامطلوب اصلاح کنند بنابراین این مطالعه با هدف محاسبه کارایی فنی مزارع پرورش ماهی قزل‌آلادر استان فارس با تاکید بر ملاحظات زیست محیطی صورت گرفته است. برای این منظور از داده های مقطعی سال 1390 استفاده شد مزارع مورد بررسی با روش نمونه‌گیری ساده تصادفی در دو گروه کوچک (با ظرفیت تولید کمتر از 30 تن)، و گروه بزرگ (با ظرفیت تولید بیشتر از 30 تن) انتخاب شدند.سپس به محاسبه کارایی فنی با و بدون تاًکید بر ملاحظات زیست محیطی و کارایی زیست محیطی پرداخته شد. نتایج نشان داد میانگین کارایی فنی بدون ملاحظات زیست محیطی در دو گروه، برابر با 95 درصد است. کارایی فنی با ملاحظات زیست محیطی در گروه اول 88، در گروه دوم 68 می‌باشد. کارایی زیست محیطی برای این دو گروه به ترتیب 50 و 5/56 بدست آمد. مقایسه میانگین کارایی نشان داد اختلاف معناداری بین کارایی فنی با و بدون ملاحظات زیست محیطی در گروه اول وجود دارد اما در گروه دوم اینگونه نیست. مقایسه کارایی زیست محیطی و کارایی فنی با تاًکید بر ملاحظات زیست محیطی حاکی از وجود اختلاف معنی‌دار بود. در این مطالعه به محاسبه قیمت سایهای نیز پرداخته شد در مزارع کوچک قیمت سایهای فسفر و مواد جامد معلق مثبت به دست آمد به این مفهوم که با کاهش میزان فسفر‌دهی، میزان تولید و کارایی افزایش می‌یابد. قیمت سایهای نیتروژن و بارآلی منفی محاسبه شد. قیمت سایهای منفی بیانگر اعمال هزینه برای کاهش آلاینده می‌باشد. در مزارع گروه دوم قیمت سایهای بار آلی مثبت و قیمت سایهای سایر آلاینده‌ها منفی به دست آمد.
کلیدواژه: آبزی پروری، ملاحضات زیست محیطی، قیمت سایهای، آلاینده‌های محیطی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول
1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………. 2
1-1- کلیات …………………………………………………………………………………………………………………………….. 2
1-2- مشکلات زیست محیطی ……………………………………………………………………………………………… 4
1-3- اهمیت موضوع ……………………………………………………………………………………………………………… 7
1-4- اهداف مطالعه ……………………………………………………………………………………………………………….. 8
1-5- فرضیه های تحقیق ………………………………………………………………………………………………………. 9
فصل دوم
2- مروری بر مطالعات …………………………………………………………………………………………………………….. 11
2-1-پژوهش‌های مربوط به کارایی آبزی‌پروری بدون ملاحظات زیست محیطی ………………. 11
2-3-پژوهش‌های مربوط به کارایی با تأکید بر ملاحظات زیست محیطی …………………………. 14
2-4- مطالعات مربوط به آلودگی محیط زیست ناشی از مزارع پرورش ماهی ………………….. 18
فصل سوم
3- تئوری و روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………….. 24
3-1- مبانی نظری کارایی ………………………………………………………………………………………………………. 24
3-1-1- تعریف کارایی …………………………………………………………………………………………………………… 25
3-1-3- روش‌های محاسبه‌ی کارایی ……………………………………………………………………………………. 27
3-1-3-1- مرزی غیرپارامتری معین ……………………………………………………………………………………. 28
3-1-3-2- مرزی پارامتری معین ………………………………………………………………………………………… 29
3-1-3-3- مرزی معین آماری ………………………………………………………………………………………………. 29
3-1-3-4- مرزی پارامتری تصادفی ………………………………………………………………………………………. 30
3-2- مدل مورد استفاده برای کارایی …………………………………………………………………………………… 33
3-2-1- تئوری تابع فاصله ای ستاده ……………………………………………………………………………………. 33
3-2-2- کارایی زیست محیطی …………………………………………………………………………………………….. 35
3-3- استخراج قیمت سایهای آلودگی …………………………………………………………………………………. 37
3-4- محاسبه آلودگی ……………………………………………………………………………………………………………. 39
3-4-1- اثرات آلایندگی ماهیان پرورشی …………………………………………………………………………….. 39
3-5- روش جمعآوری داده‌ها و روش نمونه گیری ………………………………………………………………. 40
3-5-1- روش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………………… 40
3-5-2- منطقه مورد مطالعه …………………………………………………………………………………………………. 41
3-5-2-1- منابع آبی و قابلیت‌های استان فارس در پرورش ماهی ……………………………………. 41
3-5-2-2- تاریخچه پرورش ماهیان سردآبی در استان فارس ……………………………………………. 42
3-5-2-3- تولید ماهیان سردآبی در استان فارس و كل كشور …………………………………………. 42
فصل چهارم
4- نتایج و بحث ………………………………………………………………………………………………………………………. 45
4-1- ویژگی نمونه مورد مطالعه ……………………………………………………………………………………………. 45
4-1-1- ویژگی فردی جامعه آماری ……………………………………………………………………………………… 45
4-1-2- ویژگی مزارع مورد مطالعه ………………………………………………………………………………………. 46
4-2- وضعیت تغذیهای در مزارع پرورش ماهی مورد بررسی …………………………………………….. 48
4-3- نتایج محاسبه آلاینده‌ها ……………………………………………………………………………………………….. 49
4-5- کارایی مزارع پرورش ماهی قزل آلا مورد مطالعه ………………………………………………………. 52
4-5-1- کارایی مزارع پرورش ماهی قزل‌آلا مورد مطالعه بدون در نظر گرفتن عوامل
محیطی………………………………………………………………………………………………………………………………………. 52
4-5-2- محاسبه کشش نهاده‌های تولید ………………………………………………………………………………. 58
4-5-3- کارایی مزارع پرورش ماهی قزل‌آلا با در نظر گرفتن عوامل محیطی ………………….. 60
4-5-4- محاسبه کشش عوامل تولید …………………………………………………………………………………… 66
4-6- کارایی زیست محیطی ………………………………………………………………………………………………….. 68
4-7- قیمت سایهای آلاینده‌ها ………………………………………………………………………………………………. 71
4-8- مقایسه کارایی فنی با لحاظ محیط زیست و بدون در نظر گرفتن آن ……………………… 72
4-9- مقایسه کارایی به کارگیری نهاده‌ها و کارایی زیست محیطی ……………………………………. 76
4-10- مقایسه کارایی فنی و کارایی زیست محیطی ………………………………………………………….. 78
فصل پنجم
5- نتیجه گیری و پیشنهادها …………………………………………………………………………………………………… 80
5-1- خلاصه …………………………………………………………………………………………………………………………… 80
5-2- نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………. 82
5-3- پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………………………….. 85
فهرست
200)ر مزارع پرورش هارا به صورت جداگانه محاسبه کرده ه کارایی دارد. نواوری اقع پیش نیاز هر گونه فعالیت تلقی می‌شود.و آجایی///
//منابع ……………………………… 87
– کلیات
یکی از اساسیترین نقشهای کشاورزی تامین غذای کافی و ایجاد امنیت غذایی می‌باشد. در میان مواد غذایی گوناگون که در بخش کشاورزی تولید می‌شود مواد پروتئینی از اهمیت
ویژهای برخوردار است. ماهی به عنوان یک منبع اساسی پروتئین جانوری پس از برنج دومین جزء اساسی رژیم غذایی مردم بسیاری از جوامع در حال توسعه را تشکیل میدهد (علیبیگی، 1375). رشد روز افزون جمعیت و افزایش سطح آگاهی افراد از نقش مصرف آبزیان در میزان سلامتی منجر به افزایش تقاضای آبزیان طی دهههای اخیر شده است. افزایش تولید آبزیان از طریق افزایش صید و یا گسترش آبزی‌پروری میسر است. از آن جا که صید بیرویه باعث از میان رفتن یا کاهش جمعیت بسیاری از گونه‌های با ارزش آبزیان می‌گردد، در ارتباط با افزایش میزان صید آبزیان محدودیت وجود دارد اما وجود منابع بالقوه آب‌های طبیعی نظیر دریاچهها، رودخانهها، آببندها، چشمهها و قناتها، این امکان را در کشور فراهم میسازد تا با توسعه آبزی‌پروری، تولید پروتئین حیوانی سالم و دارای ارزش غذایی بالا را افزایش داد (اشراقی سامانی و همکاران،1387).
پرورش آبزیان به خصوص در کشور‌های که توانایی گسترش منابع دریایی خود را ندارند، راه مناسب برای تأمین بخشی از نیازهای غذایی و پروتئینی محسوب می‌شود. با این شیوه می‌توان تولید ماهی را به سرعت افزایش داد و با افزایش درآمد کشاورزان کوچک، زمینه اشتغال مطمئنی برای آنها فراهم آورد. ماهی علاوه بر مصارف انسانی، در تغذیه دام و طیور نیز کاربرد دارد. از این رو پرورش ماهی از طریق فعال کردن بخش وسیعی از صنایع تبدیلی و تکمیلی، ضمن گسترش دامنه اشتغال به بخش صنعت و به ویژه صنایع روستایی، ارزش افزوده قابل توجهی نیز ایجاد می‌کند (خیاطی و مشعوفی، 1386).
در میان آبزیان پرورشی، ماهی قزل‌آلا از مهمترین گونه‌های پرورشی و تنها گونه پرورشی سردآبی در ایران است. این ماهی به دلایل مختلف از جمله دارا بودن قابلیت تکثیر مصنوعی، قدرت تطابق و سازگار با محیط، سرعت رشد قابل قبول، ضریب تبدیل غذایی مناسب و بازارپسندی خوب، توانسته است به عنوان یک گونه پرورشی شاخص با قابلیت اقتصادی و کیفیتی متمایز در سراسر دنیا به سرعت انتشار یابد (اشراقی سامانی، 1387).
در ایران تعداد این مزارع از 306 مزرعه در سال 1379 به 1607 مزرعه در سال 1390 رسیده و میزان تولید این مزارع نیز از 9000 تن به 106409 تن در سال 1390 افزایش یافته است که 29/37 درصد از کل تولید آبزیان پرورشی کشور را شامل می‌شود. (آمارنامه شیلات ایران، 1390). استان فارس از پتانسیل بالایی برای پرورش ماهی سردابی و به ویژه قزل‌آلا برخوردار است. بررسی سهم استان فارس از كل ماهیان سردآبی تولید شده در كل كشور نشان میدهد كه سهم تولید استان فارس در كل تولید كشور طی سال‌های 76-1374 به ترتیب 8/23، 26 و 5/28 درصد بوده كه ضمن اینكه رقم عمده‌ای از تولید كشور را شامل می‌شود، حاکی از روند صعودی می‌باشد. از سال 1379 تا سال 1381 سهم تولید استان فارس در كل تولید كشور به ترتیب 4/14، 13 و 4/12 می‌باشد این ارقام برای سال 90 برابر با 5 درصد بوده است. شایان ذكر است كه استان فارس طی سال‌های 1377 تا 1379 در بین استان‌های كشور مقام اول را در تولید ماهیان سردآبی داشته است (گزارش عملكرد شیلات استان فارس، 1386و1382).
عمده واحد‌های پرورش ماهی در استان فارس را مزارع سردابی انفرادی تشكیل میدهد. تعداد مزارع انفرادی فعال پرورش ماهی سردآبی استان در سال 1382، 45 مزرعه بوده است. در سال‌های اخیر به دنبال بروز خشكسالی برخی از واحد‌ها از چرخه تولید خارج شده‌اند اما در عین حال واحد‌های زیادی نیز به تولید وارد شده‌اند. به گونه ای كه تعداد واحد‌های انفرادی فعال پرورش ماهی در سال 1390، 83 واحد بوده است. همچنین مساحت مفید فعال از 1314700 مترمربع در سال 1382 به 160130 مترمربع در سال 1390 افزایش یافته است (گزارش عملكرد شیلات استان فارس، 1390و1382).
1-2- مشکلات زیست محیطی
هماکنون حفظ محیط زیست به عنوان میراث مشترک تمدنها، موضوعی جهانی به شمار می‌آید و آلودگیهای زیست محیطی چالش بحث برانگیز دوران کنونی است. بنگاه‌های که از منابع طبیعی بهره‌برداری می‌کنند با محیط زیست ارتباط برقرار کرده اند که می‌تواند باعث اثرات منفی زیست محیطی گردد (آشه[1] و همکاران، 2009). صنعت آبزی‌پروری هم ازاین قاعده مستثنی نیست. پساب خروجی ازسیستم‌های آبزی‌پروری ممكن است باعث تغییراتی دراكوسیستم های دریافت‌كننده پساب شود. پساب آبزی‌پروری با افزایش غلظت مواد جامد معلق و مواد آلی محلول، كاهش سطح اكسیژن محلول در آب و ایجاد حالت بی‌هوازی، افزایش غلظت نیترات و فسفات، افزایش غلظت مواد سمی مانند آمونیاک، معمولا كاهش غنای گونه‌ای و تنوع جوامع زیستی و افزایش فراوانی و غالبیت موجودات مقاوم به آلودگی و تغییر ساختار جامعه زیستی را به دنبال دارد. از آنجایی که تولید آبزیان اثرات متقابل نزدیکی با محیط زیست دارد، رشد، تلفات و کیفیت ماهی در تغیرات زیست محیطی و تاثیر زیست محیطی وقتی تولید صورت می‌گیرد اهمیت دارد.
علاوه براین شیوه های تولید اثرات زیست محیطی این صنعت را تحت تاثیر قرار میدهد، به عنوان مثال، استفادهی بیش از حد غذا می‌تواند به انتشار آلاینده‌های آلی که باعت افزایش انباشت خوراک و در نتیجه اثرات منفی بر محیط زیست را منجر شود (نیلور[2] و همکاران، 1998).
پساب کارگاه‌های پرورش ماهی قزل‌آلا به طور عمده سه دسته آلاینده می‌باشند (سلونگ و هلفریچ[3]، 1998):
- مواد جامد معلق که شامل بقایای غذای و مدفوع ماهی است.
- مواد محلول که توسط ماهی به محیط آزاد می‌شود که بیشتر این مواد شامل کربن آلی و ترکیبات ازته محلول (آمونیم و اوره) است.
دو دسته مواد ذکر شده باعث اختلالات شیمیایی آب، ناشی از فرایندهای تجزیه مواد می‌گردد که مهمترین آنها افزایش BOD [4]، COD[5]، ازت آمونیاکی، نیترات، نوسانات شدید اکسیژن و تغییرات PH ناشی از بهم خوردن موازنه شیمیایی در آب می‌باشد.
- مواد شیمیایی باقیمانده از درمان های دارویی انجام شده مثل سولفات مس و فرمالین، قارچ کش‌هایی مثل مالاشیت گرین و انواع مختلف آنتی بیوتیک ها مثل سولفانامیدها و حتی در مقادیر نسبتاً کم خود از عوامل تشدید کننده اختلالات شیمیایی در آب می‌باشد.
از آنجایی که دستیابی به هر مقدار معینی از تولید ماهی قزل‌آلا در محیط‌های آبی مستلزم مصرف مواد غذایی در مراکز پرورش ماهی می‌باشد و پساب این کارگاه‌ها سبب افت شدید کیفیت آب دریافت‌کننده پساب، می‌گردد و در شرایطی که کارگاه‌های ایجاد شده در فواصل بسیار کم و بدون هر گونه سیستم بیولوژیکی آب‌های خروجی را به رودخانه رها می‌سازند، این اثر تشدید می‌گردد (اسماعیلی ساری، 1379).
تغییرات ایجاد شده توسط پساب مزارع پرورش ماهی در محیط، می‌تواند به طور مستقیم بر منافع سایر استفاده کنندگان از آب که در مسیر آب و پس از مزرعه پرورش ماهی قرار می‌گیرند، اثرات مخرب داشته باشد. در صورتی که آب رودخانه‌ای که پساب مزرعه پرورش ماهی به داخل آن ریخته می‌شود پس از رسیدن به مدخل ورودی مزرعه پرورش ماهی بعدی از نظر خصوصیات شیمیایی کاملاً به حالت اول برنمی‌گردد، ممکن است اکسیژن آب به سطح اولیه خود برگردد اما شفافیت طبیعی آب به دلیل وجود مواد جامد معلق در آب از بین نمی‌رود. اثرات افزایش تخلیه مقادیر بسیار زیاد و پیاپی پساب اصلاح نشده حاصل از مزارع پرورش ماهی، می‌تواند مخرب و فاجعه آمیز باشد (واعظ تهرانی و همکاران، 1383).
[1]. Asche et al.
[2]. Naylor et al.
[3]. Selong and Helfrich.
[4]. تقاضای اکسیژن بیوشیمیایی (بار آلی) مقدار میلی گرم اکسیژنی است که به منظور اکسیده کردن مواد آلی موجود در یک لیتر پساب در دمای 20 درجه سانتی گراد در پنج روز نخست توسط باکتری های هوازی لازم است.
[5]. مقدار اکسیزن لازم برای فعل و انفعالات شیمیایی مواد آلی و تبدیل آنها به مواد سادهتر به کمک اکسید کننده قوی در محیط اسیدی در حرارت جوش می باشد (سعیدی، 1379).
تعداد صفحه :111
قیمت :14700 تومان
