دانشگاه سوره
دانشکده هنر
پایان نامه تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد صنایع دستی
(گرایش طراحی و تولید)
عنوان پایان نامه:
پژوهشی پیرامون نحوهی تجلی ویژگیهای شخصیتی امام علی(ع) در نقاشی قهوه خانه ای
استاد راهنمای نظری:
دکتر عبدالکریم عطارزاده
عنوان پایان نامه عملی:
تصویرگری زندگی امام علی (ع) با توجه به قابلیتهای نقاشی قهوهخانهای برای ارائه در فضای عمومی
استاد راهنمای عملی:
دکتر کاظم چلیپا
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
| مقدمه: ………………………………………………… | 1 | |
| فصل اول کلیات | ||
| 1ـ1 بیان مسئله………………………………………………….. | 3 | |
| 1ـ2 فرضیه و سئوالات کلیدی تحقیق…………………………………………………… | 4 | |
| 1ـ3 اهداف تحقیق………………………………………………………. | 4 | |
| 1ـ4 روش تحقیق………………………………………………………………………. | 4 | |
| 1ـ5 پیشینه تحقیق…………………………………………….. | 4 | |
| فصل دوم: نقاشی قهوهخانهای | ||
| 2ـ1 تعریف و وجه تسمیه نقاشی قهوهخانهای……………………………… | 10 | |
| 2ـ2 تاریخچه و عوامل شکلگیری نقاشی قهوهخانهای……………………………………. | 12 | |
| 2ـ3 موضوعات نقاشی قهوهخانهای……………………. | 17 | |
| 2ـ3ـ1 موضوعات مذهبی………………………………………. | 17 | |
| 2ـ3ـ2 موضوعات رزمی و حماسی………………………………………………. | 19 | |
| 2ـ3ـ3 موضوعات بزمی………………………………. | 19 | |
| 2ـ4 ویژگیهای نقاشی قهوه خانهای………………………………………………. | 20 | |
| 2ـ4ـ1 ایرانی بودن و مردمی بودن…………………………………………………………….. | 20 | |
| 2ـ4ـ2 پرهیز از واقعگرایی……………………… | 21 | |
| 2ـ 4ـ3 اصل روایتگری……………………………………………….. | 22 | |
| 2ـ 4ـ 4 پرهیز از عمقنمایی و عدم پرداختن به سایه روشن………………………………… | 23 | |
| 2ـ 4ـ5 اصالت در چهرهسازی……………………………………………. | 23 | |
| 2ـ4ـ6 هویت و شناسنامه دار بودن………………………………………… | 24 | |
| 2ـ5 سبک و روش…………………………………………………………………. | 25 | |
| 2ـ5 ـ1 ترکیب بندی………………………………………………… | 26 | |
| 2ـ5 ـ2 به کار بردن پرسپکتیو مقامی………………………………………………………. | 26 | |
| 2ـ5 ـ 3 رنگها و مفاهیم سمبلیک آنها……………………………………………………… | 27 | |
| 2ـ5 ـ4 نور و سایه………………………………………….. | 27 | |
| 2ـ6 هنرمندان نقاشی قهوهخانهای……………………………………………. | 28 | |
| فصل سوم: ویژگیهای شخصیتی امام علی (ع) | ||
| 3ـ 1 زندگانی على بن ابی طالب(ع)………………………………………… | 31 | |
| 3ـ2 در اقلیم سخن………………………………………………………………….. | 33 | |
| 3ـ 3 در قلمرو خِرد…………………………………………………………………………… | 33 | |
| 3ـ 4 در نظام اخلاق…………………………………………………………………. | 34 | |
| 3ـ 5 در امور اجتماعی و میدان عمل………………………………………………………………. | 37 | |
| فصل چهارم: نحوهی تجلی ویژگیهای شخصیتی امام علی(ع) در نقاشی قهوهخانهای | ||
| مقدمه فصل چهارم ………… | 46 | |
| 4ـ1 تابلوهای مربوط به مبارزهی حضرت علی(ع) با عمرو بن عبدود………………………… | 47 | |
| 4ـ1ـ1 تابلوی نبرد حضرت علی (ع) و عمرو بن عبدود از محمد مدبر………………… | 50 | |
| 4ـ1ـ2 تابلوی نبرد حضرت علی(ع ) و عمرو بن عبدود از عباس بلوکیفر………………………………. | 52 | |
| 4ــ2 تابلوهای مربوط به ماجرای جنگ خیبر و رشادتهای امیر مؤمنان علی(ع)…………….. | 54 | |
| 4ـ2ـ1 تابلوی جنگ تاریخی خیبر اثر عباس بلوکیفر………………………………….. | 58 | |
| 4ـ2ـ2 تابلوی جنگ خیبر اثر حسن اسماعیلزاده………………………….. | 62 | |
| 4ـ 2ـ3 تابلوی جنگ خیبر از محمد فراهانی…………………………………… | 65 | |
| 4ـ 2ـ4 تابلوی جنگ خیبر از امیرحسین قائم مقامی………………………… | 66 | |
| 4ـ2ـ5 تابلوی جنگ تاریخی خیبر از حسین همدانی…………………………….. | 68 | |
| 4ـ3 آثار نقاشی قهوهخانهای مربوط به ماجرای لیلة المبیت……………………….. | 70 | |
| 4ـ3ـ1 تابلوی لیلة المبیت از محمد فراهانی……………………………… | 72 | |
| 4ـ4 آثار نقاشی قهوهخانهای مربوط به غدیر خم و جانشینی بر حق علی(ع)……………………. | 73 | |
| 4ـ4ـ1 تابلوی غدیرخم از محمدرضا حسینی……………………………………………………… | 75 | |
| 4ـ4ـ2 تابلوی غدیر خم از محمد فراهانی………………………………………. | 78 | |
| 4ـ5 نقاشیهای قهوهخانهای با موضوع همدردی و کمکرسانی حضرت علی(ع) به مردم و ضعفا…………….. | 79 | |
| 4ـ5ـ1 تابلوی نقاشی قهوهخانهای از حسن اسماعیلزاده با موضوع «از علی آموز اخلاص عمل»……………… | 84 | |
| 4ـ5 ـ2 اثری از حسین همدانی با موضوع «یتیم نوازی حضرت علی(ع)»……………… | 86 | |
| 4ـ5 ـ3 تابلوی یتیم نوازی از احمد خلیلی………………………………………… | 89 | |
| 4ـ5 ـ4 تابلوی یتیم نوازی از حسن اسماعیلزاده…………………………………….. | 90 | |
| 4ـ 6 نقاشی قهوهخانهای با موضوع شمایلنگاری و مجالست حضرت علی(ع)…………………. | 91 | |
| 4ـ6ـ1 تابلوی منسوب به حسین قوللر آقاسی با موضوع: حضرت علی(ع)- مالک اژدر…………….. | 98 | |
| 4ـ6ـ2 تابلوی شمایل حضرت علی(ع) و حسنین از حسین همدانی…………………….. | 101 | |
| 4ـ6ـ3 مراجعت حضرت امیر(ع) از جنگ جمل مالک اشتر نخعی و عمار یاسر و اصحاب دیگر………………… | 102 | |
| 4ـ6ـ4 تابلوی حضرت علی(ع) و حسنین از حسین همدانی………………………………. | 103 | |
| 4ـ6ـ5 تابلوی حضرت علی(ع) و حسنین(ع) از جواد عقیلی………………….. | 106 | |
| 4ـ7 تابلوهای مربوط به داستان جوانمرد قصاب……………………………………… | 107 | |
| 4ـ7ـ1 تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر…………………………………… | 110 | |
| 4ـ7ـ1ـ1 بخش اول تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر………………. | 110 | |
| 4ـ7ـ1ـ2 بخش دوم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر………………….. | 111 | |
| 4ـ7ـ1ـ3 بخش سوم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر…………………. | 112 | |
| 4ـ7ـ1ـ4 بخش چهارم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر……………….. | 113 | |
| 4ـ7ـ1ـ5 بخش پنجم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر…………… | 115 | |
| 4ـ7ـ1ـ6 بخش ششم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر………………….. | 117 | |
| 4ـ7ـ2 تابلوی جوانمرد قصاب اثر فتحالله قوللر آقاسی…………………….. | 118 | |
| 4ـ7ـ2ـ1 بخش اول تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی……………….. | 118 | |
| 4ـ7ـ2ـ2 بخش دوم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی…………………….. | 119 | |
| 4ـ7ـ2ـ3 بخش سوم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی………………. | 119 | |
| 4ـ7ـ2ـ4 بخش چهارم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی……………… | 120 | |
| 4ـ7ـ2ـ5 بخش پنجم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی………………………….. | 120 | |
| 4ـ7ـ2ـ6 بخش ششم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی……………………. | 121 | |
| 4ـ7ـ2ـ7 بخش هفتم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی…………. | 121 | |
| 4ـ7ـ2ـ8 بخش هشتم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی…………………….. | 122 | |
| 4ـ7ـ3 تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیلزاده……………………………….. | 125 | |
| 4ـ7ـ3ـ1 بخش اول تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیلزاده…………………… | 126 | |
| 4ـ7ـ3ـ2 بخش دوم تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیلزاده……………….. | 127 | |
| 4ـ7ـ3ـ3 بخش سوم تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیلزاده……………………….. | 127 | |
| 4ـ7ـ3ـ4 بخش چهارم تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیلزاده……………… | 128 | |
| 4ـ8 نقاشیهای قهوهخانهای با موضوع شهادت حضرت على(ع)………………………. | 129 | |
| 4ـ8ـ1 تابلوی به مسجد رفتن حضرت علی(ع) در شب نوزدهم ماه رمضان اثر حسن اسماعیلزاده…………. | 133 | |
| 4ـ8ـ2 تابلوی شب ضربت خوردن حضرت علی(ع) اثر حسن اسماعیلزاده……………….. | 135 | |
| 4ـ9 تابلوهای مربوط به نبرد حضرت علی(ع) با موجودات افسانهای …………………… | 136 | |
| 4ـ9ـ1 تابلوی نبرد حضرت علی(ع) و اژدها از حسن اسماعیلزاده………………………. | 141 | |
| 4ـ9ـ2 تابلوی نبرد حضرت علی(ع) و اژدها در تنگه بربر از حسن اسماعیلزاده…………. | 143 | |
| 4ـ9ـ2ـ1 تصویر مرکزی: نبرد حضرت علی(ع) و اژدها ……………………………. | 143 | |
| 4ـ9ـ2ـ2 بخش دوم: یتیمنوازی حضرت علی(ع)………………………………….. | 144 | |
| 4ـ9ـ2ـ3 بخش سوم: کندن درب خیبر توسط حضرت علی(ع)…………………………… | 145 | |
| 4ـ9ـ2ـ4 بخش چهارم: نبرد حضرت علی(ع) و جنیان……………………………… | 145 | |
| 4ـ9ـ2ـ5 بخش پنجم: به نبرد حضرت علی(ع) و عمربن العبدود……………………………………. | 146 | |
| 4ـ10 سیر حوادث مهم زندگانی پر افتخار حضرت علی(ع) در تابلویی از حسین همدانی………………………… | 149 | |
| 4ـ10ـ3ـ1 تصویر مرکزی: شمایل حضرت علی(ع) و همراهان…………………… | 149 | |
| 4ـ10ـ3ـ2 بخش دوم: جنگ خیبر……………………………………………… | 151 | |
| 4ـ10ـ3ـ3 بخش سوم: کمک حضرت علی(ع) به محرومان…………………….. | 151 | |
| 4ـ10ـ3ـ4 بخش چهارم: لیله المبیت……………………………………. | 152 | |
| 4ـ10ـ3ـ5 بخش پنجم: همراهی پیامبر(ص)…………………………….. | 153 | |
| 4ـ10ـ3ـ6 بخش ششم: کمک به محرومان…………………… | 153 | |
| 4ـ10ـ3ـ7 بخش هفتم: یتیم نوازی……………………………………….. | 154 | |
| 4ـ10ـ3ـ8 بخش هشتم: کمک به محرومان………………………….. | 156 | |
| 4ـ10ـ3ـ9 بخش نهم: کمک به محرومان………………….. | 156 | |
4ـ10ـ3ـ10 بخش دهم: حضرت علی(ع) در حال سخنوری………………………… 157
| 4ـ4ـ1 بخش یازدهم: واقعه ضربت خوردن حضرت علی(ع)………….. | 158 |
| فصل پنجم: تحلیل و استنتاج | |
| 5ـ1 تحلیل و بررسی نهایی آثار ………………………… | 161 |
| 5ـ2 نتیجه………………………… | 169 |
| گزارش کار عملی……………………………………………… | 171 |
| فهرست منابع………………………………………………
چکیده لاتین………………………………………………………… فهرست تصاویر |
192
200 |
مقدمه:
نقاشی قهوهخانهای به واسطهی هنرمندانی مردمی، در دورهی قاجار از دل اجتماع برخاست و راه خود را باز کرد تا بتواند موضوعاتی را که دغدغهی مردم بود، به تصویر بکشد. در میان موضوعات مذهبی که بسیار مورد توجه مردم و نقاشان بود، به واسطهی ارادت ویژهی شیعیان به حضرت علی(ع)، داستانهای زندگی ایشان بسیار نقاشی شده است. با توجه به شخصیت ویژه و بارز این بزرگمرد تاریخ اسلام، این سوال به ذهن میرسد که، از میان بیشمار ویژگیهای شخصیتی این الگو و اسوه بزرگ شیعیان، کدام ویژگیها، در آثار هنرمندان قهوهخانهای نمود بیشتری پیدا کرده است؟ در پژوهشی که پیش رو دارید، سعی شده، بسیاری از این نقاشیها به صورت مجزا در یک مجموعه جمعآوری شوند. تا از طریق معرفی تابلوهایی با مضامین زندگی امام علی(ع)، علاوه بر تجزیه و تحلیل هنری آنها، ویژگیهای شخصیتی آن حضرت از طریق بررسی تابلوها و شرح داستانها بیان شود. بر همین اساس در پژوهش فوق، تعداد بیست و هفت تابلوی نقاشی قهوهخانهای مرتبط با این موضوع و اطلاعات مربوط به آنها از طریق کتابخانهای و میدانی گردآوری و معرفی شده است.
در این رساله، با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی و تاریخی، پس از معرفی نقاشی قهوهخانهای در فصل دو و توضیحات مختصری در مورد زندگی و خصوصیات شخصیتی حضرت علی(ع) در فصل سوم، در چهارمین فصل، در خصوص هر کدام از این آثار ابتدا توضیحاتی پیرامون موضوع داده شده، سپس تجزیه و تحلیلهایی با توجه به انطباق آنها با موضوع، عناصر آنها و روایت داستانها انجام شده است. پس از تمام این جستجوها نتیجهی به دست آمده مبنی بر این بود که، در میان انبوه خصوصیات مثبت شخصیتی حضرت علی(ع)، نقاشان قهوهخانهای به شجاعت، سخاوت و فداکاری ایشان که تماماً متاثر از ایمان قلبی به خداوند است، توجه بیشتری کرده و این سه ویژگی تقریبا در تمامی تابلوها مطرح شده است.
1-1- بیان مسئله
خیالینگاری یا نقاشی قهوهخانهای از نمونههای ارزشمند نقاشی ایرانی است، که با توجه به تغییرات اساسی هنر در زمان قاجار، در بطن اجتماع زاده شد و برخلاف جریانهای نقاشی آکادمیک، با حفظ اصالت به رشد روزافزون خود خارج از حوزه ی هنر رسمی ادامه داد.
این گونه نقاشی که آمال و علایق ملی، اعتقادات مذهبی و روح فرهنگ خاص لایههای میانی جامعهی شهری زمان خود را باز میتاباند، تحت تأثیر مجالس عزاداری امامان به ویژه امام حسین(ع)، مجالس پهلوانی، حماسی، نقّالی و هم چنین شرایط خاص اجتماعی پا به عرصه گذاشت. موضوعات مذهبی همچون زندگی ائمه و بزرگان دین اسلام همواره دغدغهی بسیاری از هنرمندان نقاش این مکتب بوده است، چنانچه آثار زیادی با الگوبرداری از اینگونه مسائل خلق شدهاند. ولی جای بسی تعجب است که این هنر کمتر به صورت تخصصی مورد توجه قرار گرفته و همچنان بسیاری از جنبههای آن بررسی نشده است و از آن جمله باید اشاره کرد که اطلاعات جامعی در مورد شیوههای پرداختن به دورههای متنوع زندگی امام علی(ع) و خصوصیات ایشان از طریق نقاشیهای این مکتب وجود ندارد.
با توجه به اصالت موضوعات و مردمی بودن نقاشی قهوهخانهای، ضرورت دقت و تمرکز بیشتر بر روی آن احساس میشود. با در نظر گرفتن ارادت مسلمانان به ویژه شیعیان به حضرت علی(ع) و جاذبه، دافعه و تاثیرگذاری زندگی ایشان، هنرمندان نقاش به ویژه در نقاشی قهوهخانهای از موضوعات مرتبط با ایشان بهرهی بسیاری بردهاند، ولی این موضوعات و روشهای تجلی ویژگیهای ایشان به درستی مورد مطالعه قرار نگرفته است و نیاز به بررسی جامع و عمیقتر آنها ضروری مینماید. بر این اساس پژوهش فوق سعی دارد با شناسایی، معرفی و مطالعهی زندگی امام علی(ع) از منظر محتوایی، کاربردی، فرمی و معنایی در مکتب قهوهخانه، از آنها برای نمایش موضوعات ویژهی زندگی این بزرگوار در فضاهای عمومی امروزی الگو بگیرد.
1-2- فرضیه و سئوالات کلیدی تحقیق
با توجه به خصوصیت بزرگنمایی در نقاشی قهوهخانهای، این سئوال مطرح میشود که، چه خصوصیاتی از شخصیت امام علی(ع) و به چه صورت در این مکتب برجستهنمایی شده و در مرکز توجه بوده است؟
با در نظر گرفتن ویژگی خاص نقاشی قهوهخانهای که کاربرد آن در مکانی عمومی چون قهوهخانه بوده است، این سئوال به ذهن میرسد که، آیا میتوان کاربری عمومی جدیدی متناسب با دنیای امروز، جهت حفظ این هنر مردمی، برای آن به وجود آورد؟
1-3- اهداف تحقیق
هدف اصلی پروژه مطالعهی گستردهی ویژگیهای شخصیتی امام علی(ع) در نقاشی قهوهخانهای برای الگو گرفتن در نقاشی فضاهای عمومی میباشد.
1-4- روش تحقیق
تحقیق فوق، بر اساس هدف از نوع بنیادی بوده و بر مبنای ماهیت و روش از نوع توصیفی، تحلیلی و تاریخی است. در این تحقیق سعی میشود ضمن استفاده از روش کتابخانهای، با مشاهدهی آثار و تکیه بر آراء صاحبنظران از طریق مصاحبهی تخصصی و تجزیه و تحلیل نمونههای موجود، پژوهشی میدانی، جهت دستیابی به هدف صورت گیرد.
1-5– پیشینه تحقیق
با توجه به جستجوهای انجام شده در منابع گوناگون مطالعاتی، در میان انبوه تحقیقات پیرامون نقاشی قهوهخانهای تقریبا هیچ پژوهشی به صورت اختصاصی زندگی امام علی(ع) را در این مکتب بررسی ننموده است و این مهم میتواند از نکات عمده تفاوت رسالهی فوق با سایر آثار باشد. در میان تمام پژوهشها میتوان از نمونههایی که به مقولههای مذهبی و حماسی در نقاشیهای این مکتب اشاره دارند و در آنها آثار مرتبط با زندگی امیرالمؤمنین(ع) نیز وجود دارد، نام برد. شایان ذکر است که با در نظر گرفتن سابقه دیرینه و اهمیت تصویرگری کتاب در ایران و وجود دو کتاب ارزشمند حملهی حیدری و خاوران نامه که به طور اخص به رشادتها، دلاوریها، جنگها و نکات ویژه شخصیت و زندگی امام علی(ع) پرداخته و بارها تصویرگری شدهاند؛ در حوزهی نگارگری پژوهشهای بیشتری صورت گرفته که به طور حتم میتوانند در پیشبرد روند این تحقیق در دو بخش عملی و نظری بسیار مؤثر واقع شوند. مشخصات برخی پژوهشهای مرتبط با پروژه حاضر به شرح زیر است:
تعداد صفحه : 218
قیمت : 14700تومان
