بنیـاد ایـران‌شنـاسی
پایان نامه برای دریافت درجه كارشناسی ارشد
رشته: ایرانشناسی
گرایش: فرهنگ مردم، آداب و رسوم و میراث فرهنگی
عنوان:
شهر ناییـن
استـاد راهنمـا:
دکتـر محمدرضا نصیـری
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب:
چكیده
فصل اول: گسترة علمی مسئلة مورد بررسی
1-1. مقدمه……………………………………………………………………………………………………………. 2
1-2. بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………. 3
1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………… 4
1-4. اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 4
1-5. پرسش‌های تحقیق……………………………………………………………………………………………… 4
1-5-1. پرسش اصلی………………………………………………………………………………………………… 4
1-5-2. پرسش‌های فرعی……………………………………………………………………………………………. 4
1-6. فرضیه…………………………………………………………………………………………………………… 5
1-7. روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………. 5
1-8. معرفی منابع…………………………………………………………………………………………………….. 5
1-9. پیشینه……………………………………………………………………………………………………………. 6
1-10. محدودیت‌ها…………………………………………………………………………………………………… 6
فصل دوم: ساختار طبیعی و جغرافیایی شهر نایین
2- 1. شناخت موقعیت جغرافیایی نایین…………………………………………………………………………….. 9
2-2. شناخت ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی……………………………………………………………………… 9
2-2-1 . پستی و بلندی و خصوصیات زمین شناسی………………………………………………………………. 9
2-2-1-1. کوه‌ها……………………………………………………………………………………………………… 9
2-2-1-2. زمین‌شناسی شهرستان نایین……………………………………………………………………………. 10
2-2-1-3. معادن……………………………………………………………………………………………………. 11
2-2-1-4. زلزله…………………………………………………………………………………………………….. 11
2-2-2. خصوصیات اقلیمی………………………………………………………………………………………… 11
2 – 2-2-1. آب و هوا……………………………………………………………………………………………… 11
2-2-2-2. بارندگی…………………………………………………………………………………………………. 11
2 – 2-3. منابع آب…………………………………………………………………………………………………. 12
2– 2-3-1. قنات……………………………………………………………………………………………………. 12
2-2-3-1-1. قنات‌های شهر……………………………………………………………………………………….. 13
2 – 2-3-2. آب‌انبار………………………………………………………………………………………………… 14
2-2-4. سایر ویژگی‌های محیطی………………………………………………………………………………….. 14
2– 2-4-1 . باد……………………………………………………………………………………………………… 14
2 – 2 – 4 -2. خاک……………………………………………………………………………………………….. 15
2 – 2-4- 3 . مراتع………………………………………………………………………………………………… 15
2-2-4-4. گونه‌های گیاهی و جانوری نایین…………………………………………………………………….. 15
2- 3 . موقعیت نایین در تقسیمات کشوری………………………………………………………………………. 16
2-4. ارتباطات……………………………………………………………………………………………………….. 18
فصل سوم: ساختار تاریخی شهر نایین
3-1. مفهوم شهر…………………………………………………………………………………………………….. 20
3-2. نام شهر و ریشه‌های تاریخی آن……………………………………………………………………………… 21
3-2-1. وجه تسمیۀ نایین………………………………………………………………………………………….. 21
3- 3. تاریخ شهر نایین……………………………………………………………………………………………… 23
3-3-1. تاریخ شهر نایین( قبل از اسلام)………………………………………………………………………….. 23
3-3-1-1. کهندژ……………………………………………………………………………………………………. 25
3-3-1-2.دین………………………………………………………………………………………………………. 26
3-3-2. تاریخ شهر نایین( بعد از اسلام)…………………………………………………………………………… 27
3 -3-2-1. صفاریان………………………………………………………………………………………………… 27
3-3-2-2. آل بویه………………………………………………………………………………………………….. 29
3-3-2-3. دورة مغول و ایلخانان………………………………………………………………………………….. 32
3-3-2-4. پس از مغول و ایلخانان………………………………………………………………………………… 33
3-3-2-5. صفویه…………………………………………………………………………………………………… 34
3-3-2-5-1. درگیری‌های نعمتی و حیدری……………………………………………………………………… 37
3-3-2-6. پس از صفویه…………………………………………………………………………………………… 37
3-3-2-7. دورة مشروطه…………………………………………………………………………………………… 38
فصل چهارم: ساختار اقتصادی شهر نایین
4-1. پیش‌درآمد……………………………………………………………………………………………………… 41
4 – 2. شیوه‌های معیشت…………………………………………………………………………………………… 41
4 –2- 1. کشاورزی………………………………………………………………………………………………… 42
4 – 2- 2. دامپروری………………………………………………………………………………………………… 43
4 – 2- 3. صنایع دستی…………………………………………………………………………………………….. 43
4 –3. مشاغل………………………………………………………………………………………………………… 44
4 –3- 1. مشاغل فراموش‌شده…………………………………………………………………………………….. 44
4 –3- 2. مشاغل رو به زوال………………………………………………………………………………………. 44
4 –3- 3. مشاغل کنونی……………………………………………………………………………………………. 44
4 –3- 4 . مشاغل بی‌مکان…………………………………………………………………………………………. 45
4 –4. صنایع دستی( گذشته و امروز)……………………………………………………………………………… 45
4 –4- 1 . کرباس‌بافی………………………………………………………………………………………………. 45
4 –4- 2 . رنگرزی (صباغی)………………………………………………………………………………………. 46
4 –4- 3 . عبابافی…………………………………………………………………………………………………… 46
4-4-3-1. تاریخچه و مرکز عبابافی………………………………………………………………………………. 47
4-4-3-2. دستگاه عبابافی………………………………………………………………………………………….. 47
4-4-3-3. مراحل تولید……………………………………………………………………………………………. 47
4-4-3-3-1.حلاجی……………………………………………………………………………………………….. 48
4-4-3-3-2. ریسندگی……………………………………………………………………………………………. 48
4-4-3-3-3. بافت عبا……………………………………………………………………………………………… 48
4-4-3-4. انواع عبا………………………………………………………………………………………………… 49
4-4-3-5. پارچه‌های صادراتی از جنس عبایی…………………………………………………………………… 49
4-4-3-6.کارگاه‌های عبابافی………………………………………………………………………………………. 49
4-4-3-7.رکود عبابافی…………………………………………………………………………………………….. 50
4 –4- 4 . سفالگری………………………………………………………………………………………………… 50
4-4-4 -1. محصولات سفالی……………………………………………………………………………………… 51
4 –4- 5 . کاشی‌کاری………………………………………………………………………………………………. 52
4 –4- 6 . گلیم‌بافی…………………………………………………………………………………………………. 53
4 –4–6– 1 .گلیم جٌلی…………………………………………………………………………………………….. 53
4 –4–6– 2 .گلیم مویی……………………………………………………………………………………………. 54
4 –4–6– 3 .گلیم سَرخِفتی (سر پُنچی)…………………………………………………………………………… 54
4-4-7. قالی‌بافی…………………………………………………………………………………………………….. 54
4-4-7-1. سابقة فرش نایین……………………………………………………………………………………….. 54
4-4-7-2. طرح و نقشه قالی نایین……………………………………………………………………………….. 55
4-4-7-3. رنگ قالی نایین…………………………………………………………………………………………. 55
4-4-7-4. رونق فرش نایین……………………………………………………………………………………….. 56
4 –4- 8 . صنایع نوین……………………………………………………………………………………………… 57
فصل پنجم: ساختار اجتماعی شهر نایین
5-1. جمعیت………………………………………………………………………………………………………… 59
5-1-1. نسبت جنسیتی…………………………………………………………………………………………….. 59
5-1-2. تراکم جمعیت……………………………………………………………………………………………… 59
5-2. نژاد مردم نایین………………………………………………………………………………………………… 60
5-3. گروه‌های اجتماعی……………………………………………………………………………………………. 60
5-3-1. خانواده……………………………………………………………………………………………………… 60
5-3-2. طایفه……………………………………………………………………………………………………….. 61
5-3-3. همسایه…………………………………………………………………………………………………….. 61
5-3-4. کوی و محله……………………………………………………………………………………………….. 61
5-3 -5. منزلت اجتماعی و اقتصادی……………………………………………………………………………… 61
5-3-6. هواداری فرقه‌ای…………………………………………………………………………………………… 61
5-3-7. شغل………………………………………………………………………………………………………… 62
5-3-8. سواد………………………………………………………………………………………………………… 62
5-3-9. زبان…………………………………………………………………………………………………………. 62
5-4. ادارة شهر………………………………………………………………………………………………………. 62
5-4-1. ریش‌سفید………………………………………………………………………………………………….. 62
5-4-2. کدخدا………………………………………………………………………………………………………. 62
5-4-3. عیاران………………………………………………………………………………………………………. 62
5-4-4. کلانتر………………………………………………………………………………………………………. 63
5-4-5. حاکم……………………………………………………………………………………………………….. 63
5-4-6. روحانیان……………………………………………………………………………………………………. 63
5-5. خانواده‌های قدیمی و کهن شهر……………………………………………………………………………… 63
5-5-1. ادیب……………………………………………………………………………………………………….. 63
5-5-2. آقا بزرگی…………………………………………………………………………………………………… 64
5-5-3. بقایی………………………………………………………………………………………………………… 64
5-5-4. بلاغی………………………………………………………………………………………………………. 64
5-5-5. بمانی……………………………………………………………………………………………………….. 64
5-5-6. پیرنیا………………………………………………………………………………………………………… 64
5- 5-7.چاووش (شهدادی)………………………………………………………………………………………… 64
5- 5-8. چماقی(سادات حسینی)………………………………………………………………………………….. 64
5-5-9. سادات خطیبی……………………………………………………………………………………………… 65
5-5-10. حکیمی (سادات حسینی)………………………………………………………………………………… 65
5-5-11. خادم‌العلومی(سادات حسینی)…………………………………………………………………………… 65
5-5-12. خطیبی (سادات تحویلداری)……………………………………………………………………………. 65
5-5-13. رنگرز(صباغ-سرای نو)………………………………………………………………………………….. 66
5-5 -14. شعاعی……………………………………………………………………………………………………. 66
5-5-15.مصلایی……………………………………………………………………………………………………. 66
5-5-15. ملا شفیعایی………………………………………………………………………………………………. 66
5-5-16. شهداد-شهدادی………………………………………………………………………………………….. 66
5-5-17. شیخ‌الاسلامی……………………………………………………………………………………………… 66
5-5-18. طباطبایی (سادات)……………………………………………………………………………………….. 67
5-5-19. سید ابراهیمی…………………………………………………………………………………………….. 67
5-5-20. سادات نقیبی……………………………………………………………………………………………… 67
5-5-21. وکیلی(شهدادی)………………………………………………………………………………………….. 67
5-5-22. شیخی…………………………………………………………………………………………………….. 68
5-5-23. عالَمی(شهدادی)………………………………………………………………………………………….. 68
5-5-24. عامری…………………………………………………………………………………………………….. 68
5-5-25. قاضی عسگر……………………………………………………………………………………………… 68
5-5-26. قاضی‌زاده…………………………………………………………………………………………………. 69
5-5-27. کاشفی…………………………………………………………………………………………………….. 69
5-5-28. مصاحبی (از نایین و محمدیه)………………………………………………………………………….. 69
5-5-29. مفیدی (شهدادی)………………………………………………………………………………………… 69
5-5-30. وزیری(سادات حسینی)…………………………………………………………………………………. 69
5-5-30-1. سادات بیانی…………………………………………………………………………………………… 70
5-5-30-2. سادات وزیری………………………………………………………………………………………… 70
5-5-30-3. سادات تحویلداری……………………………………………………………………………………. 70
5-5-30-4. سادات طباطبایی………………………………………………………………………………………. 70
5-5-30-5. عریضی (سادات حسینی)……………………………………………………………………………. 71
5-5-30-6. نوجوکی (سادات حسینی)…………………………………………………………………………… 71
5-5-30-7. سادات گَوَرتی………………………………………………………………………………………… 71
5-5-31. منشی‌باشی………………………………………………………………………………………………… 71
5-5-32. خاندان‌های متفرقه……………………………………………………………………………………….. 71
فصل ششم: ساختار فرهنگی شهر نایین
6-1.آداب و رسوم (ملی و مذهبی)………………………………………………………………………………… 73
6-1-1. استقبال از نوروز…………………………………………………………………………………………… 73
6-1-2. پنجة دزدیده……………………………………………………………………………………………….. 73
6-1-2-1. روز اول پنجه (نومبایی)……………………………………………………………………………….. 74
6-1-2-2. روز دوم پنجه…………………………………………………………………………………………… 75
6-1-2-3. روز سوم پنجه…………………………………………………………………………………………. 75
6-1-2-4. روز چهارم پنجه……………………………………………………………………………………….. 75
6-1-2-5. روز پنجم پنجه(روز عَلَفه)……………………………………………………………………………. 75
6-1-2-5-1. حمام‌رفتن……………………………………………………………………………………………. 76
6-1-2-5-2. رفتن به مزار…………………………………………………………………………………………. 76
6-1-2-5-3. آشتی و صلح………………………………………………………………………………………… 76
6-1-3. چهارشنبه سرخی (چهارشنبه سوری)……………………………………………………………….. 77
6-1-3-1. فال‌گوش………………………………………………………………………………………………… 77
6-1-4. نوروز……………………………………………………………………………………………………….. 78
6-1-4-1. هفت‌سین……………………………………………………………………………………………….. 78
6-1-4-3. سیزده‌بدر………………………………………………………………………………………………… 80
6-1-5. عزاداری‌ها………………………………………………………………………………………………….. 80
6-1-5-1. محرم و صفر……………………………………………………………………………………………. 80
6-1-5-1-1. آیین سنتی “چِق‌چِقه‌زنی”………………………………………………………………………….. 80
6-1-5-1-2. مراسم “جوش‌زدن”………………………………………………………………………………… 81
6-1-5-1-3.تاسوعا………………………………………………………………………………………………… 81
6-1-5-1-4. عاشورا……………………………………………………………………………………………….. 82
6-1-5-2. مراسم ختم……………………………………………………………………………………………… 82
6-1-5-2-1. اولین روز……………………………………………………………………………………………. 82
6-1-5-2-2. ماه…………………………………………………………………………………………………… 82
6-1-6. ازدواج……………………………………………………………………………………………………… 83
6-1-6-1. یافتن نامزد برای پسر…………………………………………………………………………………… 83
6-1-6-2. خواستگاری…………………………………………………………………………………………….. 83
6-1-6-3. ُمسوّدِه‌نویسی…………………………………………………………………………………………… 84
6-1-6-4. عقدکنان…………………………………………………………………………………………………. 84
6-1-6-5. تعصبات بعد از عقد……………………………………………………………………………………. 85
6-1-6-6. دوران عقد (نامزدی)…………………………………………………………………………………… 85
6-1-6-7. جهیزیه………………………………………………………………………………………………….. 85
6-1-6-7-1 . فرش………………………………………………………………………………………………… 85
6-1-6-7-2. وسایل مَطبَخ…………………………………………………………………………………………. 85
6-1-6-7-3 . صندوق……………………………………………………………………………………………… 85
6-1-6-7-4 . مِجری………………………………………………………………………………………………. 86
6-1-6-7-5 . وسایل نومبایی (نانوایی)…………………………………………………………………………… 86
6-1-6-8. حنابندان…………………………………………………………………………………………………. 86
6-1-6-9. عروسی………………………………………………………………………………………………….. 86
6-1-6-9-1. دربندان………………………………………………………………………………………………. 89
6-1-6-9-2. پاتختی……………………………………………………………………………………………….. 89
6-1-6-9-3. پاگشا…………………………………………………………………………………………………. 90
6-1-7. رمضان در فرهنگ مردم نایین…………………………………………………………………………….. 90
6-1-7-1. پیشوازی………………………………………………………………………………………………… 90
6-1-7-2. سحر‌خوانی……………………………………………………………………………………………… 90
6-1-7-3. افطار…………………………………………………………………………………………………….. 91
6-1-8. اعیاد مذهبی………………………………………………………………………………………………… 91
6-1-8-1. عید فطر…………………………………………………………………………………………………. 91
6-1-8-2. عید قربان و عید غدیر…………………………………………………………………………………. 91
6-1-9. سنت‌های مذهبی……………………………………………………………………………………… 91
6-1-9-1. وقف…………………………………………………………………………………………………….. 91
6-1-9-2. نذر………………………………………………………………………………………………………. 92
6-1-10. زیارت…………………………………………………………………………………………………….. 93
6-2.اعتقادات و باورها……………………………………………………………………………………………… 93
6-2-1. اعتقاد به چراغ……………………………………………………………………………………………… 93
6-2-2. آب روی آتش ریختن…………………………………………………………………………………….. 94
6-2-3.خسوف و کسوف………………………………………………………………………………………….. 94
6-2-4. مرغ آمین…………………………………………………………………………………………………… 94
6-2-5. آل…………………………………………………………………………………………………………… 94
6-2-6. چشم‌زخم…………………………………………………………………………………………………… 95
6-2-7. مهمان……………………………………………………………………………………………………….. 95
6-2-8. مسافرت‌رفتن………………………………………………………………………………………………. 95
6-2-9. سایر باورها…………………………………………………………………………………………………. 95
6-3. ضرب‌المثل‌ها………………………………………………………………………………………………….. 95
6-4. کنایه‌ها و اصطلاحات………………………………………………………………………………………… 96
6-5. مهمترین واحدهای سنجش وزن در نایین…………………………………………………………………… 97
6-6. گویش…………………………………………………………………………………………………………. 98
6-6-1. ویژگی‌های الفاظ و عبارات زبان محلی نایین……………………………………………………………. 99
6-7. پوشش……………………………………………………………………………………………………….. 100
6-7-1. پوشش مردان…………………………………………………………………………………………….. 100
6-7-2. پوشش زنان………………………………………………………………………………………………. 101
6-8. غذاهای شهر نایین…………………………………………………………………………………………… 101
6-8-1. غذاهایی که از شیر بز، گوسفند و گاو بهدست می‌آید………………………………………………… 101
6-8-2. آش‌ها……………………………………………………………………………………………………… 102
6-8-3. غذاها……………………………………………………………………………………………………… 102
6-8-4. پلوها………………………………………………………………………………………………………. 103
6-8-5. غذاهای مناسبتی………………………………………………………………………………………….. 103
6-9. بازیهای محلی……………………………………………………………………………………………….. 103
6-9-1. پِلُ چَفت “اَلَک دولَک”………………………………………………………………………………….. 104
6-9-2. بازی تخم مرغ……………………………………………………………………………………………. 104
6-9-3. خروس‌خروس…………………………………………………………………………………………… 104
6-9-4. تاپ‌تاپو…………………………………………………………………………………………………… 105
6-10. تعلیم و تربیت……………………………………………………………………………………………… 106
6-10-1. مدارس علمی گذشته…………………………………………………………………………………… 106
6-10-2. مکتب‌خانه………………………………………………………………………………………………. 106
6-10-3. مدارس جدید…………………………………………………………………………………………… 107
6-10-4. حوزه‌های علمیة جدید…………………………………………………………………………………. 107
6-10-5. مدرسه‌های کنونی نایین………………………………………………………………………………… 108
6-10-6. آموزش عالی……………………………………………………………………………………………. 108
6-10-6-1. دانشگاه آزاد واحد نایین……………………………………………………………………………. 108
6-11. کتاب و کتابداری…………………………………………………………………………………………… 109
6-12. روزنامه و مطبوعات……………………………………………………………………………………….. 109
6-13. هنر و هنرمندان…………………………………………………………………………………………….. 110
6-13-1. شاعران نایین……………………………………………………………………………………………. 110
6-13-2. خوش‌نویسان نایین…………………………………………………………………………………….. 111
6-13-3. هنرمندان فرش نایین………………………………………………………………………………….. 113
6-13-3-1. تولید‌کنندگان و طراحان نقشة فرش نایین…………………………………………………………. 113
6-14. مشاهیر نایین……………………………………………………………………………………………….. 114
6-14-1. میرزا رفیعای نایینی…………………………………………………………………………………….. 114
6-14-2. دکتر فاطمی……………………………………………………………………………………………… 114
6-14-3. میرزای نایینی…………………………………………………………………………………………… 115
6-14-4. میرزا ابوالحسن جلوه………………………………………………………………………………….. 115
6-14-5 . حسن پیرنیا…………………………………………………………………………………………….. 115
6-14-6. غلامحسین مصاحب…………………………………………………………………………………… 115
6-14-7. کریم خان فاطمی……………………………………………………………………………………….. 116
6-14-8. دکتر شمس‌الدین حسینی………………………………………………………………………………. 116
فصل هفتم: ساختار معماری و سیمای شهر
7-1.سیمای شهر، از دورترین زمان تا امروز…………………………………………………………………….. 118
7-1-1. سیمای گذشتة شهر………………………………………………………………………………………. 118
7-1-2. عناصر تشکیل‌دهندة سیمای بافت قدیم شهر نایین……………………………………………………. 119
7-1-2-1. کهندژ………………………………………………………………………………………………….. 119
7-1-2-1-1. نارین‌قلعه (کهندژ)…………………………………………………………………………………. 119
7-1-2-1-2. قلعة عاشورگاه (محمدیه)………………………………………………………………………… 119
7-1-2-2. فضاهای مذهبی……………………………………………………………………………………….. 120
7-1-2-2-1. مساجد……………………………………………………………………………………………… 120
7-1-2-2-1-1. مسجد جامع علویان (محلة باب‌المسجد)……………………………………………………. 120
7-1-2-2-1-2. مسجد قدیمان (محلة کِلوان)………………………………………………………………….. 123
7-1-2-2-1-3. مسجد شیخ مغربی ( محلۀ چهل‌دختران)…………………………………………………….. 123
7-1-2-2-1-4. مسجد بابا عبدالله (محلة کوی سنگ)………………………………………………………… 124
7-1-2-2-1-5. مسجد خواجه خضر (محلة نوگاباد)…………………………………………………………. 124
7-1-2-2-1-6. مسجد امام رضا (ع) (محلۀ کوی سنگ)……………………………………………………… 124
7-1-2-2-1-7. مسجد‌جامع محمدیه…………………………………………………………………………… 125
7-1-2-2-2. امامزاده‌ها…………………………………………………………………………………………… 125
7-1-2-2-2-1. امامزاده سلطان سید علی (ع)………………………………………………………………….. 125
7-1-2-2-2-2. امامزاده سلطان موصلیه (محلة کِلوان)………………………………………………………… 125
7-1-2-2-2-3. امامزاده حیدر (محلة کِلوان)…………………………………………………………………… 126
7-1-2-2-2-4. بقعة ستی فاطمه………………………………………………………………………………… 126
7-1-2-2-3. حسینیه‌ها…………………………………………………………………………………………… 126
7-1-2-2-4. سقاخانه…………………………………………………………………………………………….. 127
7-1-2-2-5.قدمگاه………………………………………………………………………………………………. 128
7-1-2-2-6. مزارها………………………………………………………………………………………………. 129
7-1-2-2-6-1. مصلای جدید………………………………………………………………………………….. 129
7-1-2-2-6-2.مصلای عتیق……………………………………………………………………………………. 129
7-1-2-2-7.الوگاه……………………………………………………………………………………………….. 129
7-1-2-3. فضاهای خدماتی……………………………………………………………………………………… 130
7-1-2-3-1. بازار………………………………………………………………………………………………… 130
7-1-2-3-2. دروازه‌های شهر……………………………………………………………………………………. 131
7-1-2-3-3. آب‌انبارها…………………………………………………………………………………………… 132
7-1-2-3-4. رباط………………………………………………………………………………………………… 133
7-1-2-3-5. کاروان‌سرا………………………………………………………………………………………….. 133
7-1-2-3-6.حمام………………………………………………………………………………………………… 133
7-1-2-3-7. ساباط………………………………………………………………………………………………. 135
7-1-2-3-8. بادگیر………………………………………………………………………………………………. 135
7-1-2-3-9. آسیاب ریگاره (محمدیه)………………………………………………………………………….. 136
7-1-2-4. خانه‌های تاریخی……………………………………………………………………………………… 136
7-1-2-4-1. خانة علوی…………………………………………………………………………………………. 137
7-1-2-4-2. خانة امامی…………………………………………………………………………………………. 137
7-1-2-4-3. خانة فاطمی………………………………………………………………………………………… 138
7-1-2-4-4. خانة پیرنیا………………………………………………………………………………………….. 139
7-1-3. محله‌های قدیمی شهر نایین………………………………………………………………………. 140
7-1-3-1. نحوة تکوین و شکل‌گیری محله‌ها………………………………………………………………….. 140
7-1-3-2. محله‌ها………………………………………………………………………………………………… 145
7-1-3-2-1. محلة کِلوان………………………………………………………………………………………… 145
7-1-3-2-2. محلة باب‌المسجد…………………………………………………………………………………. 147
7-1-3-2-3. محلة نوگاباد……………………………………………………………………………………….. 148
7-1-3-2-4. محلة سرای نو…………………………………………………………………………………….. 149
7-1-3-2-5. محلة پنجاهه……………………………………………………………………………………….. 150
7-1-3-2-6. محلة چهل‌دختران…………………………………………………………………………………. 151
7-1-3-2-6. محلة کوی سنگ (گودالو)……………………………………………………………………….. 153
7-2. سیمای امروز شهر…………………………………………………………………………………………… 153
7-2-2. موزه………………………………………………………………………………………………………. 154
7-2-2-1. خانة پیرنیا (موزه‌ای درون موزه)…………………………………………………………………….. 154
7-2-2-1-1. بخش‌های موزة پیرنیا……………………………………………………………………………… 154
7-2-3. مکانهای اقامتی شهر نایین……………………………………………………………………………….. 155
7-2-3-1. مهمانسرای جهانگردی نایین…………………………………………………………………………. 155
7-2-4. باغ‌ها و پارکها…………………………………………………………………………………………… 156
7-2-4-1. باغ‌های شهر…………………………………………………………………………………………… 156
7-2-4-2. پارکها………………………………………………………………………………………………… 157
فصل هشتم: جمع‌بندی
8-1. نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………………………… 159
8-2. پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………….. 163
منابع………………………………………………………………………………………………………………… 164
الف- کتاب………………………………………………………………………………………………………… 164
ب- مقاله و پایان‌نامه…………………………………………………………………………………………. 165
ج- مصاحبه…………………………………………………………………………………………………….. 166
د- سایت‌های اینترنتی………………………………………………………………………………………… 166
یادداشت‌ها………………………………………………………………………………………………………. 167
یادداشت‌های فصل دوم……………………………………………………………………………………… 167
یادداشت‌های فصل سوم …………………………………………………………………………………….. 167
یادداشت‌های فصل چهارم…………………………………………………………………………………… 168
یادداشت‌های فصل پنجم…………………………………………………………………………………….. 168
یادداشت‌های فصل ششم………………………………………………………………………………. 168
یادداشت‌های فصل هفتم……………………………………………………………………………….. 168
چکیده:
نایین نمونة بسیار خوبی از شهرهای پیش از اسلام بهشمار می‌آید. قرار‌گرفتن این شهر در دروازه کویر و پیوستگی تاریخی‌اش به تاریخ دو شهر باستانی و کهن یزد و اصفهان از دیرینگی و رونق آن حکایت می‌کند. نحوة شکل‌گیری عناصر و شاخص‌های شهری نایین تابع شرایط اقلیمی، شیوة معیشت ،مشاغل و نظام اداری– اجتماعی شهر بوده است. وجود کهندژ شهر و خندق پیرامون آن بر تعلق این شهر به قبل از اسلام دلالت دارد. علاوه بر آن، تأثیر اسلام در قرون اولیة اسلامی در آثار معماری این شهر به‌خوبی دیده میشود. عناصر موجود در فرهنگ و معماری شهر نایین تلفیقی از سنت‌های قبل و بعد از اسلام است. هدف از انجام این پژوهش نشان‌دادن ساختارهای شهر نایین در ابعاد مختلف جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و معماری و نیز تحولاتی است که در این شهر صورت گرفته است.
فصل اول: گستره علمی مسئله مورد بررسی
1-1- مقدمه
بقای آنچه از گذشته به یادگار مانده است، اعم از میراث مادی و معنوی، در گرو ارزش‌هایی است که در آن نهفته است. در این آثار، به دنبال عناصری هستیم که بر حقیقت نهفته درگذشته دلالت دارد.
خدا را شاکرم که به بهانة تدوین رساله‌ای تحقیقی، گذرم به شهر و موطن مادری‌ام نایین افتاد. این شهر، کهن موزه‌ای غبار‌آلود است که از پس قرن‌ها و هزارههای پیش در دل کویر به یادگار مانده است. تاریخ دقیق شهر را کسی نمی‌داند. سواران مادی، پارسی، اشکانی و ساسانی و در دوره‌های بعد، کاروان‌هایی که از چهار سوی ایران بیابانهای مرکزی را طی می‌کردند راه‌های باستانی‌اش را در‌نوردیده و در این پایگاه، آسوده و در کاروان‌سراهایش جای می‌گرفته‌اند.
نایین هیچ‌گاه چشمه‌های جوشان، جنگل‌های انبوه و کوه‌های سر به فلک کشیده نداشته است؛ همچنان که هرگز باران‌های طولانی و به‌موقع کام خشک زمین شوره‌زارش را تر نکرده است اما، در طی هزاره‌ها، نایینی‌های پر‌تلاش و سخت‌کوش با اتکا به لطف بی‌دریغ الهی شرایط سخت کویر و سازگاری با آن را کشف کرده و در زندگی خود به‌کار بستند و به این وسیله خصوصیات فرهنگی، اجتماعی و معماری شهر شکل گرفت.
نگارنده در این پژوهش کوشیده است تا با اتکا به منابع کتابخانه‌ای موجود و همچنین تحقیقات میدانی، شهر را از جنبه‌های گوناگون معرفی کند.
آغاز و انجام این پژوهش بدون تردید مدیون رهنمودها و نکته‌سنجی‌های استاد فرهیخته، جناب آقای دکتر محمدرضا نصیر‌ی است که به این وسیله از محبت‌ها و راهنمایی‌هایشان سپاس‌گزاری میشود.
در پژوهش حاضر که در راستای اهداف بنیاد ایرانشناسی انجام پذیرفته به بیان ساختارهای جغرافیایی، تاریخی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و معماری و سیمای شهر پرداخته شده است. اگرچه تاریخ نایین، به مانند خود شهر، در پاره‌ای از ابهام قرار دارد ولی به گواه آثار موجود در آن دارای گذشته‌ای درخشان بوده و در ردیف شهر‌هایی چون یزد بهشمار می‌آمده است. طبیعی است که پرداختن به موضوعی به این گستردگی و در ابعاد مختلف، نیاز به اطلاعات همه‌جانبه و زمانی طولانی دارد. علاوه بر آن، عناصر و شاخص‌های هر کدام از فصل‌ها می‌تواند موضوع یک رسالة مستقل واقع شود، ولی به قول نایینی‌ها:
«انگشت نمک است و خروار هم نمک«.
و به قول شاعر:
آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی باید چشید
نگارندة این سطور به کاستی‌ها‌ی این پژوهش اذعان دارد و از مردم خوب و صمیمی نایین انتظار دارد که به دیدة اغماض به آن بنگرند.
اهمیت تحقیق حاضر از این جهت است که تا حدودی زوایای پنهان شهر نایین را، در ابعاد گوناگون، روشن می‌کند.
این پژوهش در هشت فصل تدوین شده است:
فصل اول به مقدمه، بیان مسئله، اهداف و پرسش‌های مربوط به آن و اهمیت تحقیق اختصاص یافته است.
در فصل دوم، به خصوصیات جغرافیایی و اقلیمی منطقه پرداخته شده است.
فصل سوم به بیان تحولات شهر طی دوره‌های مختلف، با بهره گرفتن از منابع موجود، پرداخته است.
در فصل چهارم به مشاغل و شیوة معیشت ساکنین منطقه اشاره شده است.
فصل پنجم به خصوصیات اجتماعی و خانواده‌های کهن شهر اختصاص دارد.
در فصل ششم ویژگی‌های فرهنگی شهر در ابعاد گوناگون بیان شده است.
در فصل هفتم، به بیان ویژگی‌های معماری و سیمای شهر پرداخته شده است.
فصل آخر نیز به جمع بندی مطالب و یادداشت‌های هر فصل و منابع مورد استفاده در متن اختصاص دارد.
2-1- بیان مسأله
شهر پژوهی یکی از مهمترین موضوعات پژوهشی در علوم انسانی و بهویژه یک پژوهش بین رشته ای محسوب میشود که بنیاد ایرانشناسی در اقدامات بسیار ارزندهای از طریق دانشنامه شهرهای ایران و همچنین مجموعه ایرانشناسی در دوره کارشناسی ارشد آن را به انجام می‌رساند.
کاربرد شهر پژوهی در برنامه ریزی همه جانبه و پایدار از این روش با کشف قوانین و دانش بومی در مدیریت شهر می‌تواند الگوهای مدیریت سرزمین بهخصوص شهر‌ها را مورد توجه قرار دهد.
پژوهش حاضر توانسته است مجموعه ارزشمندی را درباره شهر نایین بهوجود آورد. این شهر آینه تمام نمایی از یکی از شهرهای نواحی خشک ایران بهشمار می‌رود که گذشتگان با توجه به همزیستی با بیابان شرایط زیست و سکونت در آن را فراهم آوردهاند.
با توجه به آنچه در منابع آمده است تاریخ نایین به تاریخ دو شهر کهن یزد و اصفهان گره خورده و بیشترین تأثیر را از تاریخ و فرهنگ یزد گرفته است. شهر نایین بر كنارة كویر مرکزی، در مسیر اصفهان به یزد، واقع شده است. این شهر دارای آب و هوایی خشک و کویری و از شهرهای کهن دورة پیش از اسلام است (سلطانزاده، 1374:26). وجود آثار تاریخی و در مواردی باستانی، از رونق و آبادانی این شهر در روزگاران گذشته حکایت می‌کند. از نشانه‌های قدمت این شهر می‌توان به نارنج‌قلعه، كه به احتمال زیاد پیش از دوران اسلامی ساخته شده و مسجد‌جامع نایین، که از نظر قدمت دومین مسجد پابرجا در ایران است، اشاره کرد.
مطالعات انجام شده نشان می‌دهد قرار‌گرفتن نایین در حاشیة کویر مرکزی و اقلیم خشک، مردم و ساکنین آن را سخت‌کوش و سازگار با شرایط کویر تربیت کرده است؛ به گونه‌ای که همواره از کمترین شرایط موجود در محیط اطراف بهترین استفاده را می‌کنند. رشد و رونق صنایع دستی مانند عبابافی و کوزه‌گری از مواردی هستند که در آن می‌توان بهره‌مندی مردم نایین از مظاهر طبیعتی کویر را به‌خوبی نظاره‌گر بود.
نویسنده با توجه به پیشینة فرهنگی و تاریخی نایین به عنوان شهری که هنوز زنده است و از آن به شهر هزارههای تاریخی یاد میشود، بر آن است این شهر را از مناظر جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی و بافت اجتماعی شهر و نیز سیمای شهر با اتکا به منابع موجود بررسی کند. لازمة انجام این پژوهش مروری بر تحقیقات انجام‌شده و استفاده از منابع آن‌ها‌ست. با انجام مطالعات اولیه به‌نظر می‌رسد بررسی وضعیت صنایعی که در گذشته رونق داشته‌اند ولی به دلایل گوناگون یا به بوتة فراموشی سپرده شده‌اند و یا در خطر نابودی هستند، کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق
اگرچه در مورد شهر نایین مطالعات موضوعی و پراکنده صورت گرفته است، ولی در بین آن‌ها، مطالعه‌ای منسجم و علمی در باره بسیاری از موضوعات مانند مشاغل و فرهنگ مردم یافت نشد. از این جهت، ضروری به‌نظر می‌رسید که این شهر از ابعاد گوناگون بررسی شود تا اهل تحقیق و علاقه‌مندان بتوانند از اطلاعات یافته‌شده بهره‌مند شوند. از سوی دیگر ضرورت تاریخ محلی نیز لزوم اجرای این تحقیق را آشکار می‌کند.
4-1- اهداف تحقیق
نشان‌دادن ساختارهای گوناگون شهر نایین .
در این زمینه لازم است شهر از جنبه‌های مختلف مورد مطالعه قرار گیرد و بر مبنای اطلاعات بهدست آمده خصوصیات آن گرد آوری شود. هر گاه ویژگی‌های یک شهر در کنار یکدیگر مورد مطالعه قرار گیرند، مانند پازل یک مجموعه واحدی را ایجاد می‌کنند که همه به هم پیوستگی دارند. بنابر این لازم است ساختارهای تشکیل دهنده شهر، شناخته شده و در کنار هم مجموعه ای از یک شهر کویری به نام نایین را معرفی نمایند.
تعداد صفحه : 192
قیمت :14700 تومان
