دانلود متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته فقه و حقوق 

عنوان :  جایگاه کارشناس (خبره) از دیدگاه فقه و حقوق موضوعه

دانشگاه شهید مطهری

پایان نامه­ ی کارشناسی ارشد رشته فقه و حقوق اسلامی

عنوان:

جایگاه کارشناس (خبره) از دیدگاه فقه و حقوق موضوعه

استاد راهنما:

جناب آقای دکتر  عباس­علی سلطانی

اساتید  مشاور:

جناب آقای دکتر مجتبی زاهدیان  – سرکار خانم دکتر معصومه مظاهری

سال تحصیلی 92-91

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

 

رجوع به خبره و کارشناس در مسائل فنّی و تخصصی در فقه و حقوق، دارای سابقه­ای طولانی است. و کارشناس و خبره در جهت حل مسائل و کشف حقیقت به ویژه در دادرسی، نقش مؤثّری دارد.

نظریه­ کارشناس آنگاه که مبنای صدور حکم قرار می­گیرد، از ارکان اصلی دادرسی به شمـار می­رود. به همین دلیل باید کارشناس، واجد شرایط خاصّی بوده و در جهت انجام کارشناسی، مقرّرات و تشریفات خاصّی(شرایط ماهوی وشکلی) از سوی دادگاه و کارشناس رعایت شود تا نظریه­ کارشناسی معتبر باشد.

با وجود رعایت تمام شرایط ماهوی وشکلی، تشخیص ارزش نظر کارشناس، بر عهده­ دادرس است و چنانچه موجب علم او شود می ­تواند مورد استناد قرار گیرد. حتی در صورت تعارض نظر کارشناسی با علم قاضی، علم قاضی به لحاظ برتری رتبه مقدّم خواهد بود.

در تعارض نظر کارشناسی با سایر دلایل، ابتدا باید ماهیّت کارشناسی را تشخیص داد، زیرا در تشخیص ماهیّت کارشناسی اختلاف نظر وجود دارد و اقوال متعدّدی دراین­باره مطرح شده است.

پس از بررسی موارد و مصادیق رجوع به خبره در فقه و حقوق، می­توان گفت: ماهیت نظریه­ کارشناس با شهادت متفاوت بوده، در پرونده ­های حقوقی بیشتر دلیل قطعی مستقیم و در پرونده ­های کیفری یک اماره­ی قضایی است. بنابراین به طور مطلق نمی­ توان کارشناسی را دلیل مستقل یا اماره­ی قضایی دانست. لازم به ذکر است که درغیر موضوع دادرسی نیز، نظریه­ کارشناس، گاه دلیل وگاه اماره است.

با تشخیص ماهیّت کارشناسی، در صورت تعارض نظریه­ کارشناس با امارات و سایر دلایل، دادگاه ارزش کارشناسی و دلایل معارض را به طور مصداقی در هر پرونده بررسی کرده و به درستی، قواعد حل تعارض را جاری می­ نماید.

واژگان کلیدی:

کارشناس ـ خبره ـ کارشناس رسمی ـ کارشناسی ـ دلیل اثبات دعوی

 

فهرسـت

بخش اول: … 1

فصل اول: شناسایی موضـوع. 2

  

          گفتار اول: معنای لغوی و اصطلاحی. 3

          گفتار دوم: مقایسه­ کارشناس و کارشناسی با مفاهیم مشابه 8

   

           گفتار اول: انواع کارشناس در حقوق. 11

           گفتار دوم: انواع کارشناس در فقه 13

           گفتار سوم: انواع کارشناسی. 25

   29

           گفتار اول: تاریخچه­ کارشناسی. 29

           گفتار دوم: قلمرو کارشناسی در فقه و حقوق. 30

فصل دوم: مبانی رجوع به خبره (کارشناس) 33

  

  

           گفتار اول: روایات.. 36

           گفتار دوم: سیره­ی عملی. 36

  

          گفتار اول: عقل (قاعده ی رجوع جاهل به عالم) 36

          گفتار دوم: بنای عقلاء 37

بخش دوم: .. 39

فصل اول: ارجاع به کارشناس و تشریفات صدور و اجرای قرار 40

  

          گفتار اول: الزامی یا اختیاری بودن ارجاع امر به کارشناس.. 41

          گفتار دوم: ارجاع به کارشناس در مراحل مختلف دادرسی. 47

          گفتار سوم: ردّ درخواست کارشناسی اصحاب دعوی. 51

   52

          گفتار اول: تشریفات صدور قرار 52

         گفتار دوم: تشریفات اجرای قرار 59

فصل دوم: انتخاب کارشناس و شرایط آن. 65

    66

         گفتاراول: انتخاب کارشناس در دادرسی. 66

         گفتار دوم: انتخاب کارشناس در غیردادرسی. 76

   77

        گفتار اول: شرایط کارشناس در حقوق. 77

        گفتار دوم: شرایط کارشناس (اهل­خبره) در فقه 86

        گفتار سوم: مرجع تشخیص صلاحیت و گزینش کارشناسان. 105

فصل سوم: حقوق و تکالیف کارشناس.. 107

    108

        گفتار اول: تعیین دستمزد 108

        گفتار دوم: تودیع دستمزد کارشناس.. 110

        گفتار سوم: عدم تودیع دستمزد کارشناس.. 115

        گفتار چهارم: دستمزد کارشناس در فقه 118

   119

        گفتار اول: قبول یا ردّ کارشناسی. 119

        گفتار دوم: اقدامات کارشناس در جهت انجام کارشناسی. 125

   127

        گفتار اول: مسئولیت مدنی کارشناس.. 127

        گفتار دوم: تخلّفات و مجازاتهای انتظامی. 128

        گفتار سوّم: مرجع انتظامی رسیدگی به تخلفات کارشناسان. 135

فصل چهارم: اظهار نظر کارشناس و مسائل مربوط. 138

   139

       گفتار اول:  اعلام نظر کارشناس.. 139

       گفتار دوم: ابلاغ نظریه­ کارشناس به اصحاب دعوی. 142

   143

       گفتار اول: شرایط اعتبار نظر کارشناس.. 143

       گفتار دوم: حدود اعتبار نظر کارشناس.. 146

       گفتار سوم: موارد عدم اعتبار نظر کارشناس.. 149

   149

   151

       گفتار اول: اختلاف نظر کارشناسان. 151

       گفتار دوم: اشتباه اهل­ خبره 156

   158

       گفتار اول: اعتراض به نظریه­ کارشناس در تأمین دلیل. 158

       گفتار دوم: اعتراض به نظریه­ کارشناس در کارشناسی طاری. 158

   160

       گفتار اول: تکلیف دادگاه در صورت عدم وصول نظریه­ کارشناس.. 160

       گفتار دوم: تکلیف دادگاه در صورت اظهار عقیده­ی کارشناس مبنی بر مشکل بودن اظهار نظر  161

       گفتار سوم:  تکلیف دادگاه پس از وصول نظر کارشناس(عدم متابعت یا متابعت).. 161

بخش سوم: .. 173

فصل اول: بررسی موارد و مصادیق رجوع به کارشناس در حقوق، فقه و اصول. 174

   175

       گفتار اول: مصادیق رجوع به کارشناس در امور حقوقی. 175

       گفتار دوم: مصادیق رجوع به کارشناس در امور کیفری. 179

    184

       گفتار اول: مباحات، محرمات و نجاسات.. 184

       گفتار دوم: عبادات.. 186

       گفتار سوم: اموال (حقوق مالکیت، اسباب تملک و عقود) 192

       گفتار چهارم: اشخاص و احوال شخصیّه 200

       گفتار پنجم: دیگر موارد 204

       گفتار ششم:  فقه­الجزاء 207

  211

      گفتار اول: رجوع به «مجتهد» (تقلید) 212

      گفتار دوم: رجوع به «خبره» برای اثبات اجتهاد 213

        گفتار سوم: رجوع مجتهد به «اهل خبره» و تخصصی شدن فقه 215

       گفتار چهارم: رجوع به «لغوی» 218

        گفتار پنجم: رجوع به «رجالی» 224

 فصل دوم: ماهیت نظر کارشناس در فقه و حقوق. 226

   227

        گفتار اول: ماهیت بیّنه به معنای اخص (شهادت) 227

         گفتار دوم: تشابه و افتراق شهادت و کارشناسی. 232

         گفتار سوم: آثار حجیّت کارشناسی از باب حجیّت شهادت.. 235

  239

         گفتار اول: تبیین مفهوم اماره 239

         گفتار دوم: تفاوت و تعارض اماره با امارات و دلایل. 243

         گفتار سوم: دیدگاه ­های متفاوت (درباره اماره­ی قضایی بودن  نظریه­ کارشناسی) 245

   246

         گفتار اول: ماهیّت دلیل. 246

         گفتار دوم: دیدگاه ­های مبتنی بر نظریه­ دلیل بودن کارشناسی. 249

         گفتار سوم: آثار دلیل بودن کارشناسی. 250

   251

   251

   251

فصل سوم: تعارض اظهار نظر کارشناس با دلایل. 261

   262

   264

   264

مبحث چهارم : تعارض اظهار نظر کارشناس با علم قاضی…………………………………… 265

نتیجه 266

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………… 281

چکیده­ ی انگلیسی…………………………………………………………………………………………… 301

 

مقدّمه

طرح مسأله:

رجوع به خبره و کارشناس در مسائل تخصّصی و فنّی در فقه و حقوق از دیر باز همواره مورد توجه بوده و سابقه­ای طولانی دارد، هر چند که در گذشته محدود بوده است. موارد و مصادیق ارجاع به خبره و کارشناس در فقه و حقوق نشان­دهنده این امر است.

نظریه­ کارشناس به جهت آن­که گاه مبنای صدور حکم قرار می­گیرد، از جمله ارکان اصلی  در دادرسی اعم از کیفری و حقوقی است. در بسیاری از موارد تخصّصی بدون ارجاع به خبره، صدور حکم ممکن نیست (به طور مثال برای تعیین أرش صدمات وارده، بدون ارجاع به پزشکی قانونی (کارشناس)، صدور رأی امکان ندارد). به عبارت دیگر استفاده از کارشناسی در قضاوت به معنای آن است که تصمیمات قضایی باید پایه­ علمی و فنّی داشته باشد.

همچنان­که، ممکن است قضات تخصّص لازم و کافی در خصوص موضوع مورد منازعه نداشته باشند، کارشناس و خبره نیز ممکن است حقوقدان نبوده، و به اصول و قواعد دادرسی آشنا نباشد، که این امر خللی در امر کارشناسی ایجاد نمی­ کند؛ زیرا اظهارنظر کارشناس صرفاً علمی – تحقیقی و تخصّصی است و لازم نیست که وی حتماً حقوقدان باشد. نظریه­ کارشناسی درغیر دادرسی نیزدر جهت کشف مجهول از اهمیت خاصی برخوردار است.

بنابراین باید مقرّرات موضوعه، نقص یا تعارض  قوانین و دیدگاه ­های فقهی و حقوقی در خصوص کارشناسی و ماهیّت آن  را شناخت تا بتوان به درستی از نظریه­ کارشناسی در دادرسی (و صدور حکم) و نیز در غیردادرسی و حتی صدور فتوی بهره گرفت.

ضرورت پژوهش:

امروزه به لحاظ پیشرفت تکنولوژی و گسترش روابط اجتماعی، اقتصادی، تنوع قرارداد­ها و …، مسائل مختلف تخصّصی و پیچیده­ای در دعاوی و غیر آن، مطرح می­ شود که حل این مسائل و کشف حقیقت، بیش از پیش نیازمند جلب نظر کارشناسان و خبرگان است.

بنابراین با توجه به وسعت نقش کارشناسی، بررسی نقش و جایگاه خبره و کارشناس در فقه و حقوق حائز اهمیّت است . به طور کلی می­توان موارد زیر را از جمله اهداف پژوهش حاضر دانست:

1ـ احراز جامعیّت یا نقص مقرّرات موضوعه و کارشناسی و تأثیر­پذیری از فقه.

2ـ کشف خلأهای تقنینی در کارشناسی و ارائه­ راه­کارهای بهبود (با توجه به اختلاف نظرهای موجود).

3ـ توجه دادن دادرسان به اهمیّت و نقش کارشناس در صدور آرای عادلانه.

4ـ توجه دادن فقهاء به اهمیّت نقش کارشناس در صدور فتوی.

5ـ ایجاد منبع جامع و مدوّن برای پژوهش­های فقهی ـ حقوقی در زمینه­ پژوهش.

6ـ تبیین مقرّرات موضوعه و قواعد و دیدگاه ­های فقهی در خصوص نقش و جایگاه خبره و کارشناس  وماهیّت کارشناسی.

سؤالات اصلی پژوهش:

1- رجوع به خبره و کارشناس در میان ادله­ی اثبات دعوی تا چه میزان اعتبار دارد؟

2-مبانی و احکام مترتب بر رجوع به کارشناس وخبره درفقه و حقوق ایران چیست؟

سؤالات فرعی پژوهش:

1-آیا ارجاع به کارشناس (حتّی در فرض خبره بودن دادرس) در موضوعات تخصّصی وفنّی برای دادگاه الزامی است یا اختیاری؟ و نحوه­ انتخاب کارشناس رسمی و غیررسمی و کارشناس مورد توافق و رضایت طرفین، چگونه است؟

2- شرایط کارشناس و خبره در حقوق و فقه کدام است؟ آیا در تمام موارد اتفاق نظر وجود دارد؟

3- شرایط لازم برای معتبر بودن  نظر کارشناس کدام است؟و شرط متابعت از نظر کارشناس چیست؟

فرضّیه:

1- کارشناسی نقش اساسی در حکم حاکم دارد، از این­رو تشخیص ارزش نظر کارشناس  به عهده­ دادرس است. ونمی­ توان به طور کلی کارشناسی را دلیل قطعی یا اماره­ی قضایی دانست. چنانکه در صورت تعارض نظریه­ کارشناس با امارات و سایر دلایل، دادرس باید ارزش کارشناسی و دلایل معارض را به طور مصداقی در هر پرونده بررسی کرده و قواعد حل تعارض را جاری نماید.

2- مبانی رجوع به کارشناس آیات، سنّت، عقل و بنای عقلاء است و در واقع آیات وروایات ارشاد به حكم عقل (قاعده رجوع جاهل به عالم) می‌باشد. و از آن­جا که نظرکارشناس در جهت کشف حقیقت از اهمیّت خاصی برخوردار است و در دادرسی گاه مبنای صدور حکم قرار می­گیرد، باید کارشناس، واجد شرایط خاصّی بوده و در جهت انجام کارشناسی، مقرّرات و تشریفات خاصّی  (شرایط ماهوی وشکلی)  از سوی دادگاه و کارشناس رعایت شود  تا نظریه­ کارشناسی معتبر باشد.

پیشینه­ ی تحقیق:

کارشناسی در کتب فقهی در بخش­های: آداب­القضاء، معاملات، قیمت مبیع، خیار عیب، ارش مبیع معیوب و سایر موارد مرتبط، مورد بحث واقع شده است.

به طور کلی در ابواب مختلف (عبادات، اموال، احوال شخصیه و فقه­الجزاء) انجام بسیاری از امور منوط به اظهارنظر کارشناس و خبره است. از جمله موارد ارجاع به کارشناس: رجوع به کارشناس زبان و ترجمه­ی مقصود مدّعی یا مدافع(مترجم)، رجوع به کارشناس برای تعیین ارش (مقوّم)، رجوع به خبره (طبیب) برای تشخیص مضر بودن روزه یا استعمال آب برای وضو را می­توان ذکر کرد.

در عرصه­ حقوق نیز از ابتدای تشکیل عدلیه، بحث رجوع قاضی به اهل­خبره و کارشناس، در موضوعاتی که جنبه­ فنّی و تخصّصی دارد، در قوانین و مقرّرات بیان گردیده است. قدیمی­ترین قانون مصوّب، قانون سال 1329 هجری قمری با عنوان «عقیده­ی اهل خبره» می­باشد.

هر چند موضوع کارشناسی، در قوانین مبحثی را به خود اختصاص داده است، اما به عنوان دلیل مستقلّی محسوب نشده و به عنوان زیر مجموعه­ امارات قضایی در دادرسی و بررسی­ های تخصصی کاربرد دارد.

در خصوص کارشناسی و جایگاه آن در پایان نامه ­ های حقوقی، کار پژوهشی صورت گرفته، اما به صورت تطبیقی در فقه وحقوق، پژوهشی ملاحظه نگردیده است که در آن مبانی، مقررات مربوط به شخص کارشناس(ازجمله شرایط کارشناس)، تشریفات و مقررات کارشناسی و ماهیت کارشناسی به طور جامع مطرح شده باشد. به طور مثال در پایان نامه ­ هایی با عناوین «کارشناسی به عنوان یکی از ادله­ی اثبات دعوی»، «جایگاه کارشناسی در نظام کیفری ایران» و «بررسی میزان تأثیر اظهارنظر کارشناسی پزشکی قانونی در پرونده ­های کیفری مختومه­ی دادگستری استان تهران» کارشناسی تنها از جنبه­ حقوقی و در حقوق نیز در دو مورد اخیر تنها در دادرسی کیفری  مورد بررسی قرار گرفته است.

 

تعداد صفحه :325

قیمت 70 هزار تومان

70,000 تومانافزودن به سبد خرید