دانشگاه آزاد اسلامی
واحد یاسوج
دانشکده کشاورزی، گروه زراعت
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد «M.Sc.»
گرایش: زراعت
عنوان:
بررسی اثر تیمارهای مختلف برقدرت جوانه زنی گونه دارویی محلب
(Cerasus mahaleb) از سه مبدا بذر در
استان کهگیلویه و بویراحمد
استاد راهنما:
دکتر عبدالصمد کلیدری
استاد مشاور:
مهندس جواد رحیمیان
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده 3
فصل اول:کلیات تحقیق
1-1- مقدمه. 3
1-2- فرضیه‌ها 5
1-3- اهداف… 5
فصل دوم: بررسی منابع
2-1- شناسایی گیاه محلب… 7
2-2- گیاه شناسی و رده بندی محلب… 7
2-3- تاریخچه و پیدایش استفاده از گونه محلب… 8
2-4- محل رویش محلب… 8
2-5- مورفولوژی محلب… 9
2-5-1- برگ… 9
2-5-2- گل.. 9
2-5-3- میوه 10
2-6- ترکیبات شیمیایی محلب… 10
2-7- خواص درمانی و مصارف محلب… 10
2-9- تكثیر محلب… 12
2-9-1- تکثیر غیرجنسی.. 12
2-9-2- تكثیر جنسی (تكثیر از طریق بذر) 13
2-10- روش‌های تكثیر از طریق بذر 14
2-10-1- مراحل مختلف انجام پروژه جوانه‌زنی بذر 15
2-10-2- زمان تهیه بذر 15
2-10-3- اهمیت و مزایای ازدیاد به وسیله بذر 15
2-11- عوامل مؤثر در جوانه‌زنی.. 15
2-12- میزان مواد غذایی موجود در گیاه 16
2-14- سن گیاه مادری و نونهالی.. 17
2-15- اثر محل تهیه بذر 17
2-16- تأثیر فاكتورهای محیطی در ریشه زایی.. 18
2-16-1- دما 18
2-16-2- نور 18
2-17- روش‌های بالابردن جوانه‌زنی بذر 19
2-17 -1- تیمار بذر با مواد شیمیایی در زمان خاص…. 19
2-17 -2- تیمار مکانیکی برای جوانه‌زنی بذر 19
2-17-3- تیمار قارچ كش روی ریشه زایی.. 20
2-18 – مطالعات و تحقیقات انجام گرفته در رابطه با اثرات تیمار بر بذر گیاهان.. 20
فصل سوم:مواد و روش ها
3-1- نحوه اجرای آزمایش…. 24
3-2- مشخصات طرح و تیمارهای ازمایشی.. 24
3-3- صفات اندازه گیری شده 25
3-4- تهیه بذر 25
3-5- ضد عفونی بذرها 25
3-6- انجام تیمارها 25
3-7- تهیه محلول اسید با غلظت مورد نیاز و قرار دادن بذرها در محلول.. 26
3-8- كنترل رطوبت و دمای محیط كشت… 27
3-9- مراقبت و نگهداری از بذرها در مدت جوانه‌زنی.. 27
3-10- اندازه گیری و برداشت‌ها 28
3-11- اندازه گیری صفات… 28
3-11-1- تعداد بذرهای جوانه زده 28
3-11-2- درصد ریشه دهی.. 29
3 -11-3- وزن تر ریشه. 29
3-11-4- طول ریشه. 30
3-11-5- تعیین مدت زمان لازم جهت جوانه‌زنی.. 30
3-12- محاسبات آماری.. 30
فصل چهارم :نتایج و بحث
4-1- نتایج حاصل از اندازه گیری صفات… 32
4-1-1 – سرعت جوانه زنی (%) 32
4-1-2- بررسی اثر سطوح مختلف زمانی بر سرعت جوانه زنی.. 34
4-1-3- بررسی اثر سطوح مختلف مبدا بذر بر سرعت جوانه زنی.. 34
4-1-4- بررسی برهمکنش تیمارهای شیمیایی و مکانیکی و سطوح مختلف زمانی بر سرعت جوانه زنی 35
4-1-5- بررسی برهمکنش فاکتورهای شیمیایی و مکانیکی و فاکتورهای بذر بر سرعت جوانه زنی 36
4-1-6- بررسی برهمکنش تیمارهای شیمیایی و مکانیکی و تیمار مبدا بذر بر سرعت جوانه زنی 37
4-1-7- بررسی برهمکنش فاکتورهای شیمیایی و مکانیکی و زمان و مبدا بذر بر سرعت جوانه زنی 38
4-1-8- درصد جوانه زنی.. 39
4-1-9- وزن ریشه. 43
4-1-10- طول ریشه. 47
4-1-11- طول ساقه. 51
4-2- نتیجه گیری.. 55
4-3- پیشنهادات… 56
منابع.. 57
چکیده
این آزمایش به منظور بررسی اثر اسید سولفوریک، آب گرم و سمباده بر روی جوانه زنی بذر گیاه محلب در سه رویشگاه استان کهگیلویه و بویراحمد در مهرماه 1392انجام شد. آزمایش به روش فاکتوریل بر پایه طرح کامل تصادفی با چهارفاکتور مبدأ بذر( لوداب، زیلایی و کوه سبز)، سطوح مختلف زمان غوطه وری بذر در اسیدسولفوریک 30 درصد (5 و 10 دقیقه)، غوطه وری بذر درآب گرم90 درجه سانتیگراد (5 و 10 دقیقه) و تیمار خراشدهی مکانیکی( سمباده) در سه تکرار انجام شد. در پایان آزمایش، تعداد بذرهای ریشه دار شده، درصد جوانه زنی، طول ریشه، وزن ریشه و طول ریشه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین درصد جوانه زنی، طول ریشه و طول ساقچه ی بذر محلب در تیمار آب گرم 90 درجه سانتیگراد و کمترین آن ها نیز در تیمار اسید سولفوربک30% می باشد که بیشترین درصد جوانه‌زنی (4/16) مربوط به برهمکنش تیمار آب گرم90 درجه سانتیگراد و تیمار زمانی 5 دقیقه بود. بیشترین طول ساقچه ی (1/15 میلیمتر) مربوط به برهمکنش تیمار آب گرم90 درجه سانتیگراد و تیمار زمانی 10 دقیقه بود و بیشترین سرعت جوانه زنی (20 دانه در روز) مربوط به برهمکنش تیمار آب گرم90 درجه سانتیگراد، تیمار بذور منطقه لوداب و تیمار زمانی 5 دقیقه بود که با سایر تیمارها اختلاف معنی داری داشت. همچنین تیمار مبدأ بذور بر صفاتی نظیر درصد جوانه زنی، وزن ریشه، طول ریشه و طول ساقچه ی بذر محلب در سطح 1٪ اثر معنی دار بود. به طوری که بیشترین درصد جوانه زنی(20 دانه در روز)، طول ریشه (81/4 میلیمتر) و طول ساقچه‌ی بذر محلب (1/15میلیمتر) در تیمار بذر منطقه لوداب و کمترین نیز در بذر منطقه کوه سبز مشاهده گردید. براساس نتایج این آزمایش، برای جوانه زنی بذر محلب، استفاده از بذور منطقه لوداب و زیلایی، تیمار آب گرم90 درجه سانتیگراد به مدت 5 دقیقه توصیه می گردد.
واژه های کلیدی: اسید سولفوریک، آب گرم، گونه دارویی محلب، جوانه زنی بذر، کهگیلویه و بویراحمد.
-1- مقدمه
محلب با نام علمی Cerasus mahaleb از خانواده Rosaceae می‌باشد. درختی كوچك، خزان کننده و معطر، به ارتفاع 4 تا 7 متر، برگ‌ها متقابل، ساده به طول 7- 4 سانتی‌متر و به عرض4 – 2 سانتی‌متر، تخم مرغی سرنیزه ای نوک تیز، چرمی، به رنگ سبز شفاف و درخشان، با رگبرگ‌های همدوش (درحاشیه برگ متصل به هم)، گل‌ها سفید، با پرچم‌های فراوان، منفرد یا خوشه ای، میوه فندقه به حالت رسیده سیاه رنگ می‌باشد و در نواحی معتدله گرم می‌روید. پراکندگی جغرافیایی این گونه در ایران نسبتاً اندک و در استان‌های زاگرسی و منطقه رویشی ارسباران، می‌روید و علاوه بر ایران در مناطقی از افغانستان، پاکستان و مناطق مدیترانه ای نیز می‌روید (قهرمان، 1362).
درخت محلب گونه ای در حال انقراض در منطقه میان بند جنگل‌ها است و از بذر آن بهره برداری می‌شود (رحیمیان، 1390). تاکنون تلاش‌های انجام شده جهت تولید نهال از طریق بذر چندان موفق نبوده‌است و این مساله، زادآوری و احیاء این گونه را با خطر روبرو کرده‌است. برای تولید نهال استفاده از بذر با منشاء گونه ای مقاوم به شرایط نامساعد مانند خشکی و تولید اسانس بیشتر با توجه به تولید مناسب بذر در هرسال امری امکان‌پذیر است. گونه محلب از جمله گونه‌های دارای ارزش دارویی و صنعتی می‌باشد که در تولید مواد دارویی و آرایشی و بهداشتی و همچنین به عنوان پایه پیوند جهت گیلاس، کاربرد دارد. ازجمله مؤسسات و سازمان‌هایی که با این گونه در ارتباط اند می‌توان، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، موسسات اسانس گیری و تولید مواد دارویی و آرایشی و موسسات تحقیقاتی نام برد. پیشرفت تکنولوژی و افزایش جمعیت موجب تسریع تخریب اکوسیستم‌های طبیعی در ایران و جهان گردیده‌است (مخدوم، 1376). اکوسیستم‌های طبیعی از گنجینه‌های زیستی بشری محسوب می‌شوند که حفظ آن‌ها برای نسل‌های آینده ضرورت دارد (بیات و همکاران، 1376).
از آنجا که عملکردهای یک اکوسیستم نتیجه برخورد بین ساختار و فرایندهای آن است کاهش تنوع و غنای گونه ای یک اکوسیستم، عملکرد آن را دچار اختلال می‌کند (تونگ وی و هیندلی[1] 2004). با نابودی یک گونه تعادل حیاتی در طبیعت بهم می‌خورد (ویتاکر[2]، 1972). از این رو حفظ و حراست از توده‌های دست نخورده و طبیعی موجود از اهمیت خاصی برخوردار است، باید حتی الامکان قسمت‌هایی از این توده‌های طبیعی به عنوان شاهد و الگو مورد بررسی و مطالعه قرار گیرند. اختصاص بخش‌هایی از اکوسیستم‌ها به کاربری حفاظت می‌تواند در حفظ آن برای نسل‌های آینده موثر باشد (بیات و همکاران، ١376).
منطقه زاگرس از اکوسیستم‌های ارزشمند کشورمان محسوب می‌گردد و از لحاظ غنای فلورستیک از مناطق مهم ایران می‌باشد. جنگل‌ها و پوشش گیاهی آن از نظر اکولوژیکی و حفظ ذخایر ژنتیکی یک پدیده به حساب می‌آیند (مخدوم ١٣٧۶، جزیره ای و همکاران 1382). ناحیه رویشی زاگرس از دیرباز با وجود جنگل‌های سرسبز، مراتع غنی، رودها و چشمه سارهای پر آب به عنوان یک اکوسیستم پایدار نقش مهمی در حفظ آب و خاک ایفا کرده‌است که متاسفانه در طول سده‌های گذشته با بهره برداری‌های نامناسب در معرض خطر قرار گرفته‌است و به دلیل وجود عوامل مخربی چون حضور دام بیشتر از ظرفیت، تبدیل عرصه‌های جنگلی به اراضی کشاورزی، شخم در جهت شیب، برداشت چوب جهت سوخت و مواردی دیگر تهدید می‌گردد (انصاری و همکاران، 1368، جزیره ای و همکاران، ١٣٨٢).
درخت محلب از گونه‌های مناسب در توسعه فضای سبز شهری می‌باشد که می‌تواند به عنوان یکی از گونه‌های شاخص در جنگلداری شهری مطرح شود. این گیاه بومی جنوب غربی اروپا و شرق قفقاز، غرب آسیا و آفریقای شمالی بوده و از قدیم مورد شناسایی ایرانیان بوده‌است. قسمت مورد استفاده این درخت میوه آن می‌باشد. اثر درمانی این گیاه مربوط به اسانسی است که در اعضای مختلف این گیاه به ویژه در برگ و میوه آن وجود دارد (زرگری، ١٣70). این گیاه در طب سنتی و داروسازی به عنوان آنتی باکتریال، آنتی سپتیک، تونیک و در درمان ناراحتی‌های ناحیه کمر، کاربرد دارد (زرگری،1370). با توجه به اینکه رویشگاه‌های درخت مذکور در سطح استان کهگیلویه و بویراحمد و به طور کلی در سطح کشور محدود می‌باشد، ولی متاسفانه سالیانه رویشگاه‌های موجود جهت تامین مواد اولیه صنعت داروسازی مورد بهره برداری بی رویه قرار می‌گیرند. بنابراین به منظور کاهش میزان تخریب رویش گاه‌های طبیعی می‌بایست نسبت به تولید نهال آن وکشت در اراضی زراعی جهت تولید انبوه اقدام نمود. با توجه به موارد یاد شده، تولید نهال محلب با بهره گرفتن از بذر جهت کاشت در اراضی زراعی و فضای سبز شهری امری ضروری به نظر می‌رسد. این گیاه از جنبه زینتی و دارویی دارای اهمیت ویژه ای است. ولی متأسفانه در تکثیر جنسی و غیر جنسی این گیاه مشکلات فراوانی وجود دارد. با توجه به اینکه تاکنون در مورد تولید نهال درخت محلب از راه کاشت مستقیم بذر پژوهش‌های جامعی صورت نگرفته‌است در این تحقیق سعی بر این است که با بهره گرفتن از اسید سولفوریک و آب گرم و تیمار سمباده بذرهای محلب را وادار به جوانه‌زنی نمود. تحقیق حاضر با هدف تعیین مبدا مناسب بذر محلب و انتخاب تیمار مناسب در جوانه‌زنی بذرها صورت خواهد گرفت. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، انجام چنین مطالعه ای ضروری به نظر می‌رسد. نتایج این پژوهش می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در خصوص تاثیر تیمارهای مختلف اسید و آب گرم و مکانیکی در جوانه‌زنی بذر در اختیار قرار دهد و لزوم انجام مطالعات را در کل منطقه مورد تاکید قرار دهد.
1-2- فرضیه‌ها
1- تیمارهای مورد بررسی در جوانه‌زنی بذر درخت”محلب” اثرگذارند.
2- مبدا بذر بر جوانه‌زنی بذر (سه رویشگاه مختلف) مؤثر است.
1-3- اهداف
در حال حاضر گیاه دارویی محلب مصارف طبی و صنعتی فراوانی دارد ولی در وسعت کمی از استان گسترش دارد. با توجه به عدم زادآوری طبیعی و عدم موفقیت در تولید نهال با روش های مختلف، این گونه در معرض انقراض قرار گرفته‌است.
با عنایت به روش کار و تیمارهای مورد بررسی( آب گرم90 درجه ، اسیدسولفوریک 30 درصد و سمباده) و شرایط رویشگاهی( لوداب، زیلایی و کوه سبز) مهمترین اهداف این تحقیق عبارتند از:
1- تعیین مناسب ترین تیمار در جوانه‌زنی بذر گیاه دارویی”محلب”
2- تعیین رویشگاهی که بذر این گونه دارویی در آن دارای قدرت جوانه‌زنی بالاتری است
2-1- شناسایی گیاه محلب
محلب (Cerasus mahaleb) درخت کوچکی است که ارتفاع ساقه آن در شرایط عادی بین 4 تا 7 متر می‌باشد. ولی در آب و هوای مرطوب به ارتفاع بیشتر نیز می‌رسد (قهرمان، 1363). منطقه پراکندگی آن در مدیترانه، آسیا و ایران است. به علاوه چون برگ‌های سبز زیبا وگل‌های درشت و قشنگ دارد و به بیماری‌های قارچی مقاوم است، پیوسته پرورش می‌یابد (شکل2-1).
2-2- گیاه شناسی و رده بندی محلب
در تیره گل سرخ (Rosaceae) گیاهانی به صورت درختان بزرگ، درخت یا درختچه جای دارد. در بین آن‌ها درختچه‌های به ارتفاع کم، مانندRose (رز)ها و درختانی به ارتفاعی حدود ١۵ متر مانندCerasus یافت می‌شود. از پرورش عده ای از آن‌ها مانند Cerasus mahaleb به علت مقاومت بالا در مقابل بیماری‌های قارچی و باکتریایی که دارند به عنوان پایه پیوند جهت گیلاس ترش و شیرین، استفاده می شود. این تیره شامل 11جنس و 57 گونه و 5 زیرگونه و 7 واریته است. ازجنس‌های مهم آن می‌توان Malus (سیب)، Cerasus (آلوها)، Rosa (گل سرخیان) وSorbus (بارانک) را نام برد. از ویژگی‌های آن‌ها این است که برگ‌های ساده و متقابل به ندرت متناوب، گل‌های منظم نر- ماده یا بر دو نوع نر و ماده، پلی گام، منفرد و یا به وضع تجمع، قرار دارند. درهر گل آن‌ها ۴یا ۵ کاسبرگ، به همان تعداد گلبرگ وتعداد زیادی پرچم دیده‌می‌شود. میوه آن‌ها پوشینه (کپسول) است. در پوست اولیه ساقه، برگ، کلیه قسمت‌های گل، میوه و حتی دانه‌های این گیاهان، کیسه‌های ترشحی اسانسی . آبکش پسین آن‌ها به طور متناوب دارای لایه‌های فیبری است. در برخی از آن‌ها نیز آبکش داخلی، در فاصله بین مغز و منطقه چوب دیده‌می‌شود (قهرمان، 1362).
2-3- تاریخچه و پیدایش استفاده از گونه محلب
با توجه به تاریخ گذشته ایران، مناطق وسیعی از این کشور، زیر پوشش درخت محلب قرار داشته است. از قدیم الایام محلب را مورد استفاده‌های درمانی قرار می‌دادند و از آن به عنوان یک ماده خوشبو کننده و چاشنی غذا، عطر سازی و رفع درد قولنج، مصرف می‌کرده‌اند. میوه خشک آن برای رفع خونریزی‌ها و شیره‌ی میوه‌ی تازه آن بعنوان مقوی معده و جوشانده‌ی میوه آن در بعنوان قابض و التیام دهنده زخم‌ها به کار می‌رفته‌است. قسمت مورد استفاده این درخت، برگ، میوه و گل است )زرگری، 1370).
تعداد صفحه :78
قیمت :14700 تومان
