دانلود پایان نامه ارشد : آیین­های حنابندان در بندرعبّاس

متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته : هنر اسلامی

گرایش : نگارگری 

عنوان : آیین­های حنابندان در بندرعبّاس

دانشگاه هنر اصفهان

دانشکده هنر ادیان و تمدن­ها

گروه هنر اسلامی

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته هنر اسلامی گرایش نگارگری

آیین­های حنابندان در بندرعبّاس

استاد راهنمای اول

دکترفضل­اله پاکزاد

استاد راهنمای دوم

دکتر جبار رحمانی

استاد مشاور

دکتر علی­رضا خدامی

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

توجه بیشتر به مقوله شناخت و معرفی آیین­های حنابندان می‏تواند هم در حفظ هویت و اصالت و هم در حفظ سنت و فرهنگی که پدید‏آورنده این آیین­ها بوده‏اند تأثیر به‏سزایی داشته‏ باشد. این تحقیق با روش توصیفی – تحلیلی با روش کتابخانه­ای – میدانی و هدف توسعه­ای و با عنوان “آیین­های حنابندان در بندرعباس”، سعی دارد به شناسایی و معرفی آیین­های حنابندان که پیوند دین، هنر و ادبیات است، به عنوان یکی از انواع آیین­های اصیل ایرانی بپردازد.

در پی بیان مختصر تاریخچه کاربرد حنا در جهان و ایران و کشت و تجارت این گیاه در بندرعبّاس به عنوان عنصر اصلی آیین­های حنابندان، به علت و پیشینه برگزاری این آیین­های مذهبی و نیمه­مذهبی پرداخته، همچنین به­طور خاص تفکرات رایج درباره حنا و حنابندان شامل مفاهیم اعتقادی، زیبایی، سلامتی و کارکرد آیین­های سنتی حنابندان در ایام محرم، اعیاد قربان و فطر، و بارداری و زایمان و ازدواج در شهربندرعبّاس از گذشته تا امروز بررسی می­شود، و روند برگزاری این آیین­ها توصیف شده و در ادامه به معرفی نقوش سنتی رایج در دهه­های گذشته و نقوش هندی رایج امروزی و تکنیک­های حناریزی پرداخته­می­شود.

فرقه­های متعدد سنّی و شیعه و قومیت­های مختلف بلوچ ، عرب­ و فارس و لر و غیره در این شهر در کنار هم هم­زیستی مسالمت­آمیز دارند. آیین­های حنابندان در بین اهالی این شهر، با وجود تاثیر فرهنگ غربی و آسیب­های ناشی از تغییر تفکرات و شیوه ­های سنتی زندگی، با وجود صدمات بسیار تا حدودی پابرجامانده است.

هدف پژوهش، معرفی، بررسی و شناخت کارکردهای آیینی و فرهنگی حنابندان و عوامل انسانی در این آیین­ها و نقوش و تکنیک­های رایج حناریزی در شهر بندرعبّاس است. بدین منظور نقوش حنا، شیوه ­های اجرا و دلالت­های اعتقادی، فرهنگی و اجتماعی این گونه آیین­ها در زندگی مردم بندرعبّاس بررسی می­شود.

نتایج بدست آمده از پژوهش‏های کتابخانه­ای و میدانی که روند مراسم­های حنابندان و نمونه‏های نقوش رایج بررسی شده، حاکی از آن است که آیین­های حنابندان در بندرعبّاس هم از عقاید و تفکرات دوران باستان و هم از اعتقادات مذهبی تاثیر گرفته­اند.

کلید واژه: حنا ، حنابندان ، بندرعبّاس ، الگوی حنا ، حناری

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                     صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق……………………………………………………………….1

1-1-مقدمه…………………………………………………………………………………………………1

1-2- بیان مساله……………………………………………………………………………………………………… 4

1-3- پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………… 5

1-4- مفاهیم و اصطلاحات کلیدی……………………………………………………………………………………………….. 7

1-5- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش………………………………………………………………………………………….. 8

1-6- سوالات پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-7- فرضیه ­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………. 8

1-8- اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………………………………… 9

1-9- کاربرد نتایج و کاربران پژوهش…………………………………………………………………………………………… 9

    1- 10- محدودیّت­های پژوهش…………………………………………………………………………………………………… 9

فصل دوم: مبانی نظری……………………………………………………………………………….10

   2-1- فرهنگ……………………………………………………………………………………………………… 10

1-2-1-تغییر فرهنگ و سبک­های هنری……………………………………………………………………………. 10

   2-2 – مفهوم و کارکرد آیین………………………………………………………………………… 12

   2-3-آیین دینی…………………………………………………………………………………… 16

   2-4- آیینی کردن………………………………………………………………………………………… 18

   2-5-هنر و جامعه………………………………………………………………………………………………… 18

   2-6-هنر و نوآوری………………………………………………………………………………………………. 19

   2-7-سبک……………………………………………………………………………………………………………. 20

                2-7-1-مهارت فنی……………………………………………………………………………………………. 21

                2-7-2-نظم……………………………………………………………………………………………. 22

                2-7-3-عناصر نقش­ها……………………………………………………………………….. 22

     2-8-نمایش و معنای نمادین……………………………………………………………………………………….. 24

      2-9-معنا و تفسیر……………………………………………………………………………………………. 26

     2-10-جذابیت احساسی در مضمون جلوه­های هنری……………………………………………………….. 26

فصل سوم: معرفی بندرعبّاس و تاریخ حنا ……………………………………………………….29

   3-1- معرفی شهر بندرعباس……………………………………………………………………………….. 29

3-1-1-موقعیت جغرافیایی……………………………………………………………………………………………………… 29

3-1-2-نام‌ و تاریخ شهر بندرعبّاس………………………………………………………………………………………….. 30

3-1-3-جمعیت……………………………………………………………………………………………………………………… 32

3-1-4-ویژگی­های فرهنگی……………………………………………………………………………………………………. 33

3-1-5-مذهب و زبان……………………………………………………………………………………………………………… 34

3-1-6-آب و هوا…………………………………………………………………………………………………………………… 35

3 -1-7- پیشینه تاریخی حنا در بندرعبّاس و پیرامون آن………………………………………………………………. 36

      3-1-7-1-کشت حنا در بندرعبّاس……………………………………………………………………………………… 37

    3-1-7-2-تجارت حنا در بندرعبّاس………………………………………………………………………………..40…..

3 -2- تاریخ حنا و حنابندان……………………………………………………………………………………….. 41

3-2-1- سیر تاریخ حنا در جهان……………………………………………………………………………………………….. 41

3-2-2- حنا در اسلام……………………………………………………………………………………………………………….. 44

3-2-3- حنا و حنابندان درایران………………………………………………………………………………………………. . 46

فصل چهارم: آیین­های حنابندان در بندرعبّاس…………………………………………………..54

4-1- آیین­های مذهبی……………………………………………………………………………………………………………………54

          4-1-1- حنابندان در شب عاشورا…………………………………………………………………………………………….54

4-1-1-1-محرم در استان هرمزگان…………………………………………………………………………… 54

4-1-1-2-تعزیه حضرت قاسم………………………………………………………………………………….. 54

4-1-1-3-حنابندان در تعزیه حضرت قاسم……………………………………………………………….. 55

        4-1-2-حنابندان در اعیاد………………………………………………………………………………… 59

4-1-2-1-واژه عید………………………………………………………………………………………………….. 59

4-1-2-2- همراهی قربانی کردن و حنا در تاریخ……………………………………………………….. 59

4-1-2-3-عید قربان در میان مسلمانان……………………………………………………………………….. 61

4-1-2-3-1-حنابندان عید قربان در بندرعبّاس……………………………………………. 62

4-1-2-4- عید فطر…………………………………………………………………………………………………. 64

4-1-2-4-1-حنابندان عید فطر در بندرعبّاس……………………………………………… 65

4-2- آیین­های نیمه مذهبی……………………………………………………………………………………. 66

4-2-1-حنابندان عروسی………………………………………………………………………………………………………… 66

4-2-1-1-حنابندان ازدواج در بندرعبّاس………………………………………………………………….. 68

          4-2-2-حنا، باروری و زایمان…………………………………………………………………………… 75

4-2-2-1-کاربرد حنا در جنبه­ های بهداشت و سلامت باروری……………………………………. 75

4-2-2-2-عملکرد سنت­های حنا هنگام وضع حمل و پس از زایمان……………………………. 75

4-2-2-2-1- حنا، سلامت باروری و زایمان در بندرعبّاس…………………………… 79

4-3- تکنیک­ها و الگوهای حناریزی……………………………………………………………………….. 81

       4-3-1- تکنیک­ها و الگوهای حناریزی در بندرعبّاس……………………………………………. 83

                    4-3-1-1- نقوش…………………………………………………………………………….. 84

                                 4-3-1-1-1- نقوش سنتی بندری…………………………………………….. 84

                                 4-3-1-1-2-نقوش هندی……………………………………………………… 87

                                 4-3-1-1-3-اصول زیبایی شناسی در نقوش حنا بندرعبّاسی……………. 90

                  4-3-1-2- تکنیک……………………………………………………………………………. 91

                                4-3-1-2-1- تکنیک­های تیرگی لکه رنگ حنا…………………………… 91

                                4-3-1-2-2- تکنیک­های حناریزی………………………………………….. 94

فصل پنجم: نتیجه­گیری………………………………………………………………………………….96

    5-1 – خلاصه پژوهش و نتیجه­گیری……………………………………………………………………… 96

   5-2-پیشنهادات……………………………………………………………………………………….. ..101

منابع…………………………………………………………………………………………………….102

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………..  109

مقدمه

در حال حاضر بسیاری از رسم‌ها و سنت‌های دیرپا و در واقع هویت­های ملّی ایرانیان به خاطر بی‌توجهی مردم و شوق “پیشرفت” و “امروزی شدن” یا “نوین شدگی” در حال فراموشی و نابودی است. اکنون که این هویت­های ملّی خود به خود و ناخواسته در حال تضعیف هستند، حفظ هویت بسیار الزامی است.

«جلوه­های هویت هنری ما تا حدّی زیاد و گسترده است که اگر امروزه قدری به خود آییم و به ریشه ­های اصیل خود باز گردیم و در جستجوی خویشتن خویش باشیم، مسلما می­توانیم در آینده­ای نه چندان دور، هویت اصیل و بومی خود را غرورآفرینانه بازیابیم.» (رادفر1388، 38)

هنوز آن‌قدرها از سن و سال‎مان نگذشته که انگشت‌ها و دست‌های حنا‎‎گذاشته مادربزرگ و ریش‌های حنایی‌رنگ پدربزرگ‌ها را فراموش کنیم؛ هرچند حالا دیگر به سر نوزاد تازه به دنیا آمده حنا نمی‌گذارند؛ اما هنوز هم در شب حنابندان عروسی عروس و داماد کف دست همدیگر حنا می‌گذارند، و هنوز هم وقتی کسی نه راه پیش داشته باشد و نه راه پس، می‌گوییم دستش را توی حنا گذاشته‌اند.

«حنا ماده رنگی خرمایی یا نارنجی حاصل از برگ­های پودر شده گیاه حنا»،(حدادعادل1389، 248) و یکی از قدیمی‌ترین مواد رنگی دنیا است، و در دوره دوم عصر حجر از آن برای نقاشی­کشیدن روی دیوار غارها استفاده­می‌شد؛ اما بیشترین کاربرد آن آرایشی و بهداشتی بوده ­است. بزرگان دین اسلام این گیاه را برای درمان بیماری­ها بسیار توصیه کرده­اند[1]، و در قرون وسطی، اطبای‎ایرانی ‎و عرب‎ از تأثیرات ‎دارویی‎ حنا ‎‎زیاد ­بهره­ برده‌اند[2].

در بخش ابتدایی کتاب Henna’s secret history، نویسنده به وجه شباهت کلمه حنا در زبان­های مختلف پرداخته و چنین بیان می‏کند: باورها بر این است که نام Hinna بوسیله ایرانیان عربی زبان به “لاوسونیا اینرمی[3]” داده شده‏است. به نظر، نام هیروگلیف مصری باستان  henna،و یا Henu است و بسیاری چیزها شباهت‏های این دو را نشان­می‏دهد. به نظر می‏رسد ریشه کلمه ایرانی- عربی hinna ، HNN به معنی لطافت و نرمی باشد. […]، به عقیده پرفسور ادبیات عرب، سمر عطار از دانشگاه هاروارد ریشه درست این است: H(A)N(A)A با وقف حنجره­ای در پایان یعنی HNA . Hannaa’، Tahni’a ، Tahni’ah: به معنای رنگ کردن با حنا است.” […]، دکتر الخفیفی از دانشگاه اوتاه آمریکا، […]، هم بیان­کرد که حنا به معنی سرخ رنگ­کردن ­است […].Hinna ، همان نام “حنا” در فارسی است، […] و احتمالاً ایرانیان نام حنا را از نام مصری Henu گرفته­باشند. (Miczak2001,1-23)

«حنا گیاهی وابسته به خانواده «لیتراسه آ[4]» است، كه با نام علمی”لاوسونیا اینرمیس” خوانده می­شود. بلندی درختچه حنا از 5/1 تا5/2 متر می­رسد، و برگ­هایی مانند برگ­های درخت انار و گل­هایی سفید، خوشبو و خوشه­ای دارد.  این درخت می ­تواند بیست­سال بار دهد.»(عباسی دمشهری 1386، 134)

مطالب بسیاری درباره نخستین خاستگاه درخت حنا گفته شده است، و مراجع دینی بسیاری برای حنا در سراسر جهان وجود دارد، در واقع، هر جایی که یک دوره آب و هوای گرم و خشک و تاریخچه­ای از پرستش الهه حنا رواج داشته، کاربرد گیاه حنا مشاهده شده­است. این کاربرد گسترده، تشخیص یک تاریخ و یا کشور مبدأ را برای کاربرد ابتدایی حنا مشکل می­سازد. (McQueen 2013, 6)

حنا بومی مدیترانه­شرقی است، جایی که توسط بانوان عصر برنز یا زودتر استفاده شده­است. منطقه رشد آن از سواحل اقیانوس­ اطلس در شمال غرب آفریقا، در سراسر ساحل دریای مدیترانه، آفریقا، عربستان، مصر، مناطق بدون سرمازده­گی خاورمیانه، و جنوب آسیا به سوی مالزی گسترش ­یافته. (Cartwright-Jones 2003a,9)  گیاه حنا در آب و هوای گرم رشد ­می­ کند، مناطقی که در آن درجه حرارت هرگز به زیر نقطه انجماد نمی­رسد، از جمله در بخش جنوبی ایران  این گیاه وجود دارد.(Cartwright-Jones 2009b, 9) حنا در بارندگی اندک، در خشکسالی طولانی، و درجه حرارت روز تا 45سانتی گراد زنده می­ماند،Cartwright-Jones 2009a,6)) و در 50میلی­متر از بارش باران هر سال ماندگار است، و بیشترین غلظت رنگ را در سخت­ترین شرایط تولید می­ کند. (Cartwright-Jones 2003a, 9)  

سایر کاربردهای حنا عبارتند­از جشن ختنه، دوران بارداری، تولد، اعیاد (بالاخص پایان ماه رمضان)، حنابندان عروسی، برای خوش­شانسی و حفاظت از چشم بد و جن، همراهی زن و زیبایی، درمان بیماری­ها و غیره. در گذشته همه رویدادها را با حنا را جشن می­گرفتند. همچنین برخی از مراسم­های شفابخش وجود دارد، مانند آیین زار در شمال آفریقا، که شامل استفاده از حنا نیز می­شود. آیین مشترک حنابندان در هند و در جهان اسلام دیده می­شود. اهداف تزئینات سنتی حنا از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت­است. بسته به فرهنگ مردان نیز ممکن­است مانند زنان، معمولا برای اهداف نمادین از حنا استفاده کنند.(S.V.Henna,5-7) حنابندان مشهورترین آیینی است که در بر پایی آن حنا نقش کلیدی دارد.

حنا در طول قرن­ها توسط انواع بسیاری از مردم استفاده می­شده، با هر معرفی جدید از مکان و زمان، متناسب با نیازهای مردم آداب و رسوم را دگرگون کرده­است. آیین­های حنابندان یک سنت شفاهی است، که از یک نسل به نسل دیگر منتقل­می­شود، و خود را با زندگی­مردم و نیازهای فرهنگی آنان تطبیق می­دهند.

امروزه در شهرهای بزرگ ایران حنا بسیار کم برای آرایش به­کار­می‌رود، و شاید تنها به آیین “حنابندان” عروسی‌ در برخی مناطق محدود شده­باشد. حال آن­که در بیرون از ایران حنابندی یکی از شیوه‌های روز و مطرح در آرایش بانوان است.

 در ایران و دیگر کشورهای اسلامی آیین­های حنابندان در مراسم­های اعیاد قربان، فطر و … ، جشن­های عروسی، بارداری و زایمان و شب عاشورا برگزار می­شده، که امروزه تا حد ­زیادی فراموش شده­است؛ این مساله نیاز به تحقیق و پژوهش درباره این­گونه آیین­ها را روشن و واضح می­سازد.

روش پژوهش کتابخانه­ای- میدانی (داده­های کیفی) است؛ و برای بررسی آثار و تحقیقات درباره آیین­های حنابندان و تاریخ آیین حنابندان و…، همچنین تدوین چارچوب نظری تحقیق، کتاب­های مربوط به آیین­های حنابندان، مانند گزارش سفرنامه نویسان مانند دلاواله، تاوارنیه، شاردن و … در سفرنامه­هایشان و کتاب­های مرتبط با آداب و رسوم و … ، مقالات و کتب مرتبط با تاریخ آیین حنابندان و مقالات افرادی که آیین­های حنابندان را در کشورهای دیگر مورد بررسی قرارداده­اند، و همچنین کتاب­هایی با موضوع تحلیل انسان­شناسی هنر، مطالعه شده­است.

در مراحل بعدی برای گردآوری داده­های میدانی، نویسنده در مراسم­های آیین­های حنابندان در شهر بندرعبّاس حضور پیدا کرده، همچنین با اهالی بندرعبّاس بالاخص حناریزان درباره نقوش حنا، نام نقوش و نحوه حناریزی، رسم و آیین­ها و اعتقادات مربوط به آنها؛ و با یکی ازکشاورزان حنا درباره کشت و تجارت گیاه حنا؛ و متخصصان درباره آیین­های حنابندان مانند آقای دکتر علی رضایی (رئیس حوزه هنری استان هرمزگان) و آقای هادی عرب (دبیر انجمن شبیه­خوانی و تعزیه استان هرمزگان) مصاحبه شده، و آگاهی و اطلاعات لازم به نویسنده داده­شده است؛ و همچنین فیلم­ مستندی درباره آیین­حنابندان عروسی از طرف صدا و سیمای استان هرمزگان  در اختیار نویسنده قرار گرفته­است.

در این رساله به­طور مختصر به تاریخ حنا و حنابندان، و نیز به معرفی آیین­های حنابندان در بندرعبّاس و بررسی اعتقادات و فرهنگ­ها درباره این­گونه آیین­ها و نقوش رایج پرداخته شده است.

در مقدمه فصل اول به بررسی مختصری از ریشه­شناسی واژه حنا، توصیف ظاهری گیاه حنا و مناطق کاشت این گیاه پرداخته شده­است. در فصل دوم در مبانی نظری به مفاهیم آیین و آیین دینی از نگاه کاترین بل، اریک رودنبولر، میرچاد الیاده، امیل دورکیم و … پرداخته شده است. سپس نظریات بوآس درباره فرهنگ، سبک و نقوش هنری و … از خلاصه کتاب مردم شناسی هنر وی بیان شده است. در فصل سوم، ابتدا در بخش اول به معرفی شهر بندرعبّاس و ویژگی­های فرهنگی اهالی آن و سپس به کشت و تجارت حنا در این شهرستان پرداخته، و بخش دوم نیز سیر تاریخ حنا و حنابندان در کل تاریخ و جهان اسلام و سپس در ایران بررسی شده­است. در فصل چهارم، در بخش اول به معرفی و توصیف آیین­های حنابندان در بندرعبّاس و اعتقادات مربوط به آن پرداخته شده، و در بخش دوم ابتدا شغل حناریزی معرفی، و سپس نقوش و تکنیک­های حناریزی مورد استفاده از گذشته تا کنون بررسی­شده­؛ و فصل پنجم به جمع­بندی، خلاصه مطالب، نتیجه­گیری و پیشنهادات اختصاص داده شده است.

تعداد صفحه : 129

قیمت :14700 تومان

بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد

و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.

پشتیبانی سایت :        *       asa.goharii@gmail.com

در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.

 

در صورتیکه با پرداخت آنلاین مشکلی دارید می توانید مبلغ مربوط به هر فایل را به شماره کارت 6037991199500590 به نام خيريه محک واريز کرده و تصوير پرداختي و عنوان فايل درخواستي را به ایمیل asa.gohari@gmail.com

ارسال کرده تا فايل برایتان ارسال شود.