دانلود متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته کشاورزی
گرایش:زراعت و اصلاح نباتات
عنوان:تعیین ارقام مقاوم به زنگ قهوه ای Puccinia recondita f.sp. tritici و تجزیه علیت در گندم نان در خرم آباد
دانشگاه لرستان
دانشکده کشاورزی
گروه زراعت و اصلاح نباتات
عنوان: تعیین ارقام مقاوم به زنگ قهوهای Puccinia recondita f.sp. tritici و تجزیه علیت در گندم نان در خرم آباد.
اساتید راهنما:
دکتر هادی احمدی
دکتر مصطفی درویشنیا
اساتید مشاور:
مهندس داریوش گودرزی
مهندس محمود نصرالهی
پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته اصلاح نباتات
بهمن ماه 1392
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
فهرست
عنوان صفحه
چکیده 1
فصل اول 2
مقدمه 3
1-1 اهمیت محصول 6
1-1-1 تکامل گندم 8
1-1-2 طبقه بندی گندم 9
1-2-7 اهمیت بیماری 10
فصل دوم کلیات و بررسی منابع 13
2-1 کلیاتی در مورد زنگ 14
2-1-1 انتشار و اهمیت زنگ قهوه ای 14
2-1-2علائم بیماری 16
2-1-3شرایط اپیدمی شدن 17
2-1-4چرخه زندگی 20
2-1-5 میزبان ها 25
2-1-6 فرم مخصوص 26
2-2تاریخچه نامگذاری 27
2-3 تاریخچه بررسی نژادهای فیزیولوژیک زنگ قهوهای گندم 27
2-4 تاریخچه بررسی ژنهای مقاومت زنگ قهوهای 32
2-5 مطالعه روابط صفات با تجزیه و تحلیل چند متغیره 38
2-5-1همبستگی بین صفات و تجزیه و تحلیل ضرایب مسیر 38
2-5-2 تجزیه رگرسیون مرحلهای 39
فصل سوم مواد و روش ها 41
3-1 مکان و زمان اجرای آزمایش 42
3-2 مواد گیاهی مورد آزمایش 42
3-3 آزمایشات گلخانهای 45
3-3-1 تکثیر 45
3-3-2 ذخیره و نگهداری اسپورها 45
3-3-3 شرایط گلخانه 45
3-3-3-1 تنظیم درجه حرارت 45
3-3-3-2 تنظیم رطوبت 45
3-3-3-3 روشهای مایه زنی 46
3-3-4 سایر عملیات گلخانه 47
3-3-5 یادداشت برداری 48
3-4 آزمایشات میکروسکوپی 51
5-3 آزمایشات مزرعهای 53
3-5-1 آزمایش بدون استرس 53
3-5-2 آزمایش تحت استرس بیماری 53
3-5-3 صفات اندازه گیری شده 53
3-6 تجزیه آماری اطلاعات 54
فصل چهارم نتایج و بحث 58
4-1 نتایج آزمایشات گلخانهای 59
4-1-1 تجزیه واریانس تیپ آلودگی و دوره کمون 59
4-1-2 ضریب همبستگی 60
4-1-3 تجزیه خوشهای 61
4-2 نتایج آزمایشات میکروسکوپی 63
4-2-1 تجزیه واریانس 63
4-3 نتایج آزمایشات مزرعهای 65
4-3-1 تجزیه واریانس و مقایسه میانگینها 65
4-3-1-1عملکرد دانه در بوته 74
4-3-1-2 اجزای عملکرد 75
4-3-2 تجزیه واریانس مرکب صفات عملکرد و اجزاء آن 78
4-3-3 دامنه تغییرات و میانگین صفات و وراثت پذیری عمومی 80
4-3-4 همبستگی بین صفات 82
4-3-5 تجزیه رگرسیون 88
4-3-6 تجزیه ضرایب مسیر (علیت) 91
4-4 نتیجه گیری و پیشنهادات 94
منابع مورد استفاده 96
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول1-1 سطح زیر کشت ، متوسط عملکرد و میزان تولید گندم در دنیا، کشور و استان لرستان در سال زراعی 8
جدول2-1: مقایسه سه زنگ قهوهای، سیاه و زرد گندم 15
جدول2-2: شرایط محیطی مورد نیاز برای زنگ قهوهای گندم 18
جدول2-3: اهمیت کنونی و تاریخی زنگ برگ، ساقه و زرد برای مناطق اپیدمولوژیکی 19
جدول 2-4: ژن های شناسایی شده برای مقاومت به بیماری زنگ قهوه ای در گندم 33
جدول 3-1 مشخصات و شجره ارقام مورد مطالعه 43
جدول 3-2 نمره دهی شرح واکنش ارقام و تیپ آلودگی مورد استفاده در مطالعات زنگ قهوهای گندم 49
جدول3-3 ساختمانهای تولید شده به وسیله قارچ پس از جوانه زنی بر اساس مشاهدات اولیه توسعه قارچی 52
جدول3-4 امید ریاضی تجزیه واریانس طرح بلوک کامل تصادفی 55
جدول3-5 امید ریاضی تجزیه واریانس مرکب طرح بلوک کامل تصادفی 56
جدول4-1 تجزیه واریانس صفات تیپ آلودگی و دوره کمون برای ارقام تجاری گندم نسبت به بیماری زنگ قهوهای 59
جدول 4-2 مقایسه میانگین تیپ آلودگی و دوره کمون در ارقام گندم 60
جدول 4-3 برآورد ضریب همبستگی بین صفات تیپ آلودگی و دوره کمون در ارقام تجاری گندم نسبت به بیماری زنگ قهوهای 61
جدول 4-4: تجزیه واریانس مراحل مختلف رشد اسپور بر روی برگ اول ارقام گندم 63
جدول 4-5 متوسط درصد کنیدیها در مراحل مختلف رشد در نمونههای برگ اول و تیپ آلودگی در ارقام گندم نسبت به جدایه لرستان زنگ قهوهای 64
جدول 4-6: نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه، اجزاء عملکرد و سایر صفات زراعی در ارقام گندم در شرایط عدم تنش بیماری زنگ قهوهای 66
جدول 4-7: نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه، اجزاء عملکرد و سایر صفات زراعی در ارقام گندم در شرایط تنش بیماری زنگ قهوهای 67
جدول 4-8: مقایسه میانگین عملکرد دانه، اجزاء عملکرد و سایر صفات زراعی در ارقام گندم در شرایط عدم تنش 68
جدول 4-9: مقایسه میانگین عملکرد دانه، اجزاء عملکرد و سایر صفات زراعی در ارقام گندم در شرایط تنش 71
جدول4-10: نتایج تجزیه صفات زراعی در ارقام گندم در تجزیه مرکب دو محیط تنش و عدم تنش بیماری زنگ قهوهای در قالب طرح بلوک کامل تصادفی 79
جدول 4-11: کمینه، بیشینه، میانگین، وراثت پذیری و درصد کاهش صفات زراعی و اجزای عملکردارقام گندم در شرایط عدم تنش و تنش بیماری 81
جدول 4-12: همبستگی فنوتیپی برای صفات اندازه گیری شده در شرایط عدم تنش بیماری زنگ قهوهای 84
جدول 4-13: همبستگی فنوتیپی برای صفات اندازه گیری شده در شرایط تنش بیماری زنگ قهوهای 85
جدول 4-14: همبستگی ژنتیکی برای صفات اندازه گیری شده در شرایط عدم تنش بیماری زنگ قهوهای 86
جدول 4-15: همبستگی ژنتیکی برای صفات اندازه گیری شده در شرایط تنش بیماری زنگ قهوهای 87
جدول 4-16: نتایج تجزیه رگرسیون مرحلهای برای تعیین سهم نسبی اجزای عملکرد دانه ارقام گندم در شرایط عدم تنش90
جدول 4-17: نتایج تجزیه رگرسیون مرحلهای برای تعیین سهم نسبی اجزای عملکرد دانه ارقام گندم در شرایط تنش 90
جدول4-18: تجزیه ضرایب مسیر برای ارقام گندم در شرایط عدم تنش بیماری زنگ قهوهای 92
جدول4-19: تجزیه ضرایب مسیر برای ارقام گندم در شرایط تنش بیماری زنگ قهوهای 92
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل 2-1: یوردینیوم(A) ویوردینیوسپور(B) Puccinia triticina (زنگ برگ) بر روی برگ پرچم گندم 16
شكل 2-2: تلیوم(A) و تلیوسپور(B) زنگ قهوهای گندم 17
شكل 2-3: چرخه زندگی قارچ عامل زنگ قهوهای (puccinia recondita) 24
شکل3-1 پودر پاش ساده جهت مایهزنی گیاهچههای گندم با مخلوط اسپور و پودر تالک 47
شکل 3-2) تیپهای آلودگی Puccinia triticinia بر روی لاینهای بک کراس رقم تاچر با یک ژن مقاوت به زنگ برگ. تیپهای آلودگی 0 تا 2 به عنوان مقاوم و تیپهای آلودگی 3 تا 4 به عنوان حساس در نظر گرفته شدهاند 50
شکل 3-3: ساختمانهای تولید شده به وسیله قارچ بر روی گندم 52
شکل 4-1 دندوگرام ارقام تجاری گندم برای صفات تیپ آلودگی و دوره کمون نسبت به بیماری زنگ قهوهای 62
شکل 4-2: دیاگرام تجزیه علیت صفات اجزای عملکرد بر عملکرد دانه گندم در شرایط عدم تنش بیماری زنگ قهوها 93
شکل 4-3: دیاگرام تجزیه علیت صفات اجزای عملکرد بر عملکرد دانه گندم در شرایط تنش بیماری زنگ قهوهای 93
چکیده:
این آزمایش به منظور بررسی تعیین مقاومت ارقام گندم نان نسبت به بیماری زنگ قهوهای (Puccinia recondita f. sp. tritici) و تاثیر تنش بیماری بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد و برخی صفات زراعی گندم در گلخانه و مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان واقع در 12 کیلومتری جاده خرمآباد– اندیمشک در سال زراعی 92-1391 انجام شد. نتایج آزمایشات گلخانهای و تعیین مقاومت ارقام نشان داد که ارقام مورد بررسی از لحاظ صفات تیپ آلودگی و دوره کمون اختلاف معنیداری با هم داشتند. ضریب همبستگی بین این دو صفت منفی و معنیدار بود. تجزیه خوشهای بر اساس دو صفت تیپ آلودگی و دوره کمون ارقام را به سه گروه مختلف تقسیم کرد. نتایج آزمایشات مزرعهای نشان داد که بین ارقام مورد مطالعه از نظر همه صفات اندازه گیری شده بجز طول ریشک اختلاف معنیداری وجود دارد که حاکی از تنوع بالای بین ارقام است. تنش بیماری بر همه صفات بجز طول ریشک تاثیر معنیداری داشت. ضرایب همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی نشان داد که در هر دو شرایط تنش و عدم تنش صفات تعداد پنجه، تعداد سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه با عملکرد همبستگی مثبت و معنیداری داشتند. نتایج تجزیه رگرسیون در شرایط عدم تنش سه صفت تعداد سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه و در شرایط تنش چهار صفت تعداد تعداد پنجه، سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه وارد مدل شدند که به ترتیب 2/99 و 3/98 درصد از تغییرات عملکرد را توجیه نمودند. تجزیه ضرایب مسیر صفت عملکرد نشان داد که در هر دو شرایط عدم تنش و تنش صفت تعداد سنبله به ترتیب با 769/0 و 8051/0 بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد داشتند.
کلمات کلیدی: گندم نان، بیماری زنگ قهوهای، تجزیه علیت، تجزیه رگرسیون، تجزیه مرکب
| فصل اول
مقدمه |
مقدمه
گندم (.L.em.Thell Triticum aestivum) یکی از دیرینهترین و پر ارزشترین گیاهان روی زمین میباشد که روی هم رفته سطحی نزدیک به یک هشتم زمینهای زراعی جهان را اشغال کرده است ( پور صالح، 1373). گندم بیش از سایر گیاهان زراعی در جهان کشت میشود زیرا که زراعت آن ساده بوده و با شرایط مختلف آب و هوایی تطابق دارد (بهنیا، 1373). در جهان تمدنی نمیتوان یافت که اساس و پایه کشاورزی آن در کشت و زرع گیاهانی بجزء غلات بنا شده باشد. کشت گندم، جو و چاودار اساس زراعت بابل، مصر، روم و یونان و همچنین اروپای شمالی و جنوبی را از زمانهای قدیم تشکیل میداده است. بر اساس اطلاعات بدست آمده گندم حدود 12 تا 17 هزار سال قبل از میلاد در خاورمیانه کشت می‌شده و حدود 10 تا 15 هزار سال نیز قبل از میلاد در آسیا وجود داشته است (خدابنده، 1369). ارزش تغذیهای گندم بیشتر مربوط به خواص فیزیکی و شیمیایی گلوتن موجود در دانه آن میباشد این محصول از مهمترین غلات برای تغذیه انسان است که می‌تواند حدود 60 تا 70 درصد انرژی غذایی را تامین کند و به علت دارا بودن نشاسته زیاد برای تغذیه دام و تولید نشاسته صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد (متقی، 1385).با توجه به وسعت سطح زیر کشت غلات و قدمت زراعت گندم، این گیاه در طول رشد مورد حمله بسیاری از عوامل بیماریزا از جمله زنگها قرار گرفته است (شفیعی و همکاران، 1389). عامل بیماری زنگ قهوهای قارچی است به نام (Puccinia recondita f.sp tritici) که به بیماری زنگ برگی نیز معروف میباشد. یکی از مخرب‌ترین بیماریهای گندم در برخی از نقاط دنیا میباشد (قاسم زاده و همکاران 1389) . زنگ قهوهای اولین بار در ایران توسط اسفندیاری در سال 1326 گزارش گردید (قاسم زاده و همکاران، 1389). در ایران اهمیت و خسارت این بیماری بعد از زنگ زرد در درجه دوم قرار دارد ولی گستردگی آن از زنگ زرد بیشتر است. علاوه بر سالهایی که به صورت همه‌گیر ظاهر شده و باعث کاهش چشمگیر محصول میشود، این بیماری همه ساله در اواخر فصل رویش گندم در مزارع ظاهر و کاهش نسبی محصول را سبب میشود. دانه‌های گندم مبتلا به عامل بیماری چروکیده، کوچک و نامرغوب شده و وزن محصول تا 90 درصد کاهش مییابد (افشاری و همکاران، 1384). این بیماری یکی از بیماریهای بسیار مهم گندم است که در تمام مناطق گندم خیز ظاهر میشود (شفیعی و همکاران، 1389). میزان خسارت زنگ قهوهای نسبت به زنگ زرد و سیاه کمتر است اما به دلیل فراوانی بیشتر و انتشار وسیعتر در دنیا در مجموع به نظر میرسد زنگ قهوهای باعث کاهش محصول سالیانه بیشتری در دنیا نسبت به دیگر زنگها میشود (Hureta- Espino, 2011). خسارت این بیماری بسته به رشد گیاه در زمان اپیدمی شدن بیماری و میزان مقاومت ارقام گندم 5 تا 25 درصد برآورد شده است (Kolmer et al., 2001). تکرار اپیدمیهای شدید زنگ‌های گندم از دهه 1880 میلادی باعث اهمیت یافتن این موضوع و به دنبال آن فشار سیاسی برای ایجاد گروههای کشاورزی ایالتی در نیو ساوت ولز (New South Wels) و ویکتوریا شد (McIntosh et al., 1995). تلاشهای زیادی برای غلبه بر خسارت محصول ناشی از اپیدمیهای زنگ در استرالیا انجام شده است. تخمین‌هایی که در مورد خسارت محصول زده شده است، از 30 درصد در ارقام حساس به زنگ قهوهای تا 55 درصد در ارقام حساس گندم حساس به هر دو زنگ قهوهای و سیاه متغیر بوده است (Keed and White, 1971). با توجه به اهمیت زنگ قهوهای در ایران و سایر نقاط دنیا لازم است که با این بیماری مبارزه شود. از میان روشهای مبارزه با زنگها می‌توان به استفاده از ارقام مقاوم اشاره کرد. مقاوم کردن ژنتیکی گیاهان مهمترین و اقتصادیترین روش مبارزه با زنگها میباشد. مقاوم کردن ارقام زراعی مزایای زیادی نسبت به بکارگیری مواد شیمیایی و سایر روشهای مبارزه دارد، زیرا هزینه سموم، نیروی کار و زمان کاهش پیدا می‌کند (شفیعی و همکاران، 1389). تاریخچه تحقیقات گندم در ایران به حدود سالهای 1300 تا 1308 بر میگردد که احمد حسین عدل تودههاى بومى گندم ایران را از نقاط مختلف كشور جمع آورى كرد و سپس به بررسى خواص ژنتیكى و اصلاح آنها پرداخت. پس از وى منصور عطایى بطور گستردهتر به ادامه كار احمد حسین عدل براى مطالعات ژنتیكى و اصلاح گندم پرداخت و با به كار بستن شیوه انتخاب شجرهای نخستین ارقام اصلاح شده گندم در كشور به نام هاى “شاه پسند“ و “عطایى“ را به دست آورد (امیدی و همکاران،1390). پس از آن هم تحقیقات زیادی انجام شده و حاصل آن آزاد شدن حدود 70 واریته و رقم بوده است. اهداف اصلی برنامه های اصلاح نژاد گندم، افزایش پتانسیل عملکرد، ثبات و سازگاری و افزایش مقاومت به تنشهای زنده و غیر زنده مانند آفات و بیماریها میباشد (Asadi, 2007). در این تحقیق بدلیل اینکه تا کنون در استان لرستان بر روی بررسی مقاومت ارقام گندم نان نسبت به جدایههای زنگ قهوهای آزمایشی صورت نگرفته بود لازم بود که مقاومت برخی ارقام گندم (30 رقم تجاری با رقم بولانی به عنوان شاهد) نسبت به یک جدایه (نژاد) زنگ قهوهای مورد بررسی قرار گیرد و تحقیق با اهداف زیر اجرا شد:
اهداف تحقیق:
1- ارزیابی 30 رقم گندم از لحاظ مقاومت به بیماری زنگ قهوهای.
2- ارزیابی تنوع ژنتیكی برای عملكرد در ارقام گندم با بهره گرفتن از روشهای آماری چند متغیره.
3- بررسی عملكرد دانه و اجزاء عملکرد و تعیین رابطه بین عملکرد دانه با اجزاء عملکرد (تعداد پنجه در بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن صد دانه، طول سنبله و…) با بهره گرفتن از روشهای آماری چند متغیره.
فرضیات تحقیق:
1- 30 رقم گندم مورد آزمایش، مقاومت یکسانی نسبت به بیماری زنگ قهوهای دارند.
2- تنوع ژنتیكی برای صفات مهمی از قبیل عملكرد و اجزا عملکرد، در ارقام گندم وجود دارد.
3- تنوع ژنتیكی برای صفات عملكرد و اجزا عملکرد تحت شرایط استرس و طبیعی تفاوتی دارد.
1-1 اهمیت محصول:
بیشتر محصول گندم دنیا از گونه‌های Triticum aestivum و Triticum durum حاصل میشود. گندم معمولی یا گندم نان با نام علمیTriticunm aestivum که در سال 1853 توسط واویلف نامگذاری شد، جز گروه گندم‌های هگزاپلوئید است و دارای گسترش و پراکندگی زیادی در جهان بوده و غالبترین گونه به حساب می‌آید که دارای چندین هزار رقم زراعی است و در مناطق مختلف دنیا و تحت شرایط اقلیمی متفاوت کشت می شوند (Paulsen and James, 2008).
سابقه کشت گندم به 10 تا 15 هزار سال پیش از میلاد میرسد. اجداد وحشی گندم در منطقهی خاورمیانه، غرب ایران، شرق ترکیه و شمال عراق پیدا شده و هم اکنون هم در این مناطق وجود دارند. بسیاری از پژوهشگران خاستگاه گندم را منطقهی هلال حاصلخیز دانسته اند (امام، 1386). منشاء گندم را جنوب غربی آسیا می‌دانند، شواهد تاریخی نشان می‌دهد که گندم در زمانهای بسیار قدیم و قبل از تاریخ، مصرف خوراکی داشته، سیاحان و تجار اولیه، گندم را به اروپا و مهاجران اروپایی در قرن هفدهم گندم را به قاره آمریکا برده‌اند. در دنیای امروز گندم نه تنها یک ماده غذای اساسی و مهم است بلکه از لحاظ سیاسی نیز از اهمیتی هم پایه نفت و حتی برتر از آن برخوردار است. باید گفت سلاح گندم از سلاح نظامی قدرتمند‌تر است. اهمیت گندم به لحاظ استراتژیک بودن در سقوط دولت آلنده شیلی و متلاشی شدن روسیه شوروی ابر قدرت شرق کاملا مشخص است. اهمیت سیاسی و اقتصادی غلات بویژه گندم از آنجا ناشی میشود که صادر کنندگان غلات گروهی متشکل و منسجم می‌باشند، در حالیکه تزلزل و تکروی در بین کشورهای صادر کننده نفت کرارا مشاهده شده است (بهنیا، 1373).
امروز کشورهای صادر کننده گندم به “قدرت سبز” مشهورند، تحریم‌های غذایی نیز حربه این قدرت به شمار می‌رود، در حالیکه انبارها و سیلوهای کشورهای تولید کننده عمده و شرکت‌های چند ملیتی صادرکننده انباشته از ذخایر مازاد گندم است، مردم کشورهای آفریقایی در تب و تاب قحطی میسوزند. از آنجا که استقلال سیاسی بدون استقلال اقتصادی میسر نیست، استکبار جهانی پیوسته کوشیده است از حربه مواد غذایی علیه ملتها استفاده نماید، لذا برای مردم جهان دو راه باقی می‌ماند، نخست کنترل شدید جمعیت و دوم مواد غذایی بیشتری تولید كنند. در مورد کنترل جمعیت در کشور ما، هرچند در سالهای اخیر از روند افزایش بی رویه جمعیت تا حدودی ممانعت بعمل آمده است، با این حال با نرخ فعلی رشد جمعیت، توفیق حاصل از افزایش مواد غذایی خیلی زود خنثی و بی اثر میشود، برای رسیدن به خودکفایی و توسعه پایدار باید جمعیت کشور از نرخ رشد معقول و منطقی برخوردار باشد. تولید بیشتر از راه های زیر حاصل می شود( بهنیا، 1373):
ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است
تعداد صفحه :124
قیمت : 14700 تومان
