دانشگاه مازندران
دانشکده علوم انسانی و اجتماعی
پایان نامه دوره کارشناسی ارشد در رشته زبان و ادبیات عربی
موضوع :
بررسی دلالی و معنایی سوره الواقعه و الرحمن
استاد راهنما :
دکتر مصطفی کمالجو
استاد مشاور :
دکتر حسن گودرزی لمراسکی
استادان داور :
دکتر حسین یوسفی آملی
دکتر حمید رضا مشایخی
مهرماه
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست
2-3 زبانشناسی و نشانه شناسی. 18
2-4-1 مکتب فرمالیسم (صورت گرایی) 20
2-4-2 مکتب ساخت گرایی و گشتار زایشی. 21
2-7-1 مطالعه زبان و معنا در یونان. 29
2-7-2 مطالعه زبان و معنا در هند. 30
2-7-3 مطالعه زبان و معنا در بین مسلمانان. 31
2-7-4 مطالعه زبان و معنا در قرن نوزدهم و بیستم. 33
فصل سوم : نظریات معناشناسی و انواع دلالت.. 36
3-1 انواع نظریه های معنایی. 37
3-2-1-2 دسته بندی اصوات زبان. 44
3-2-1-3-3 آوای شدید (انفجاری) 46
فصل چهارم : بررسی دلالی و معنایی سوره الواقعه و الرحمن. 50
4-2-1-1-1-1 شدت عقوبت گمراهان. 54
4-2-1-1-1-2 تفکر در نعمت های الهی. 55
4-2-1-1-2-1 سرانجام خوش بهشتیان. 56
4-2-1-1-3 آوای شدید (انفجاری) 57
4-2-1-1-3-1 توصیف حادثه هولناک قیامت.. 57
4-2-1-1-3-2 سوال از معاد همراه با انکار 59
4-2-1-1-4 اصوات رخوت سایشی. 60
4-2-1-1-4-1 برشمردن نعمت های بهشتی. 60
4-2-1-1-4-2 جواب خداوند به منکران خدا و نعمت هایش… 61
4-2-1-1-5 اصوات متوسط (روان) 62
4-2-1-2-1 مصوت کشیده وبلند. 64
4-2-1-2-1-1 توصیف عاقبت بهشتیان و بشارت به آرامشو انذار از عذاب.. 64
4-2-1-2-1-2 توصیف عذاب جهنمیان. 65
4-2-1-2-2-1 پاسخ به منکران خدا 67
4-2-1-2-2-3 عظمت قسم به ستارگان و قرآن. 67
4-2-2-1 مفرد و جمع آوردن کلمات.. 69
4-2-2-1-2 ارتقای مقام و منزلت.. 69
4-2-2-1-3 مفرد آوردن کلمات جمع. 70
4-2-2-2 دلالت حرف (حرف جر علی «معنای فوق – استیلا و … ») 71
4-2-3 هماهنگی بین صوت و صرف.. 76
4-2-4-2 تقدیم مسند الیه با روش نفی. 78
4-2-4-5 بلاغت تکرار در قرآن کریم. 81
4-3-1-1-1-1 ناتوانی جن و انس برای عبور از مرزهای آسمانی و زمین. 91
4-3-1-1-3 سرآغاز نعمت های الهی. 92
4-3-1-1-4 آوای شدید (انفجاری) 95
4-3-1-1-4-1 تهدید کافران و تکذیب کنندگان. 95
4-3-1-1-4-2 اصوات رخوت سایشی. 96
4-3-1-1-4-3 رعایت عدل و قسط.. 96
4-3-1-1-5 اصوات روان (متوسط) 97
4-3-1-1-5-1 دریاها با ذخایر گران بهایشان. 97
4-3-1-2-1 یادآوری نعمت ها و دعوت غیر مستقیم به شکرگذاری. 99
4-3-1-3 مصوت کوتاه(عظمت و بزرگی خداوند) 99
-3-2-1 جمع آوردن کلمات مفرد 101
4-3-3-3 ذکر نعمت های بهشتی. 104
4-3-4-1 معنای اصلی و نسبی. 107
4-3-4-3 کلمات متضاد-الفاظ مترادف.. 109
چکیده
زبان نظام پیچیده ای از کلمات است که پشت هر یک از آنها معنای ویژه ای است لذا کلمات با کنار هم قرار گرفتن شان مفاهیم مختلفی را منتقل می کنند . معناشناسی نیز روشی است که به وسیله ی آن می توان معنای نهفته ی کلمات و جملات را دریافت . این روش شناخت معنا ، باید با نوع متن و مفهوم هماهنگ باشد . پس معناشناسی بهترین ابزار برای شناخت معنا است که در این پژوهش به کار گرفته شده است . البته گاهی معنای عبارات یا کلمات بایکدیگر اشتباه گرفته می شوند و مفهوم حقیقی از آنها در ذهن شکل نمی بندد . علم دلالت برای رفع این مشکل به کار می آید و به گونه ای پیام عبارت را تاکید می کند یعنی پررنگ تر می کند .این پژوهش به خصوص در فصل چهارم مفصلّا بیان خواهد کرد که چگونه دلالت صوت وصرف (تاکید معنایی)در فهم بهتر مفهوم آیات دو سوره الرحمن والواقعه کمک کرده است .
این پژوهش در پی آن است که با کند و کاو هایی که در این دو سوره انجام داده ، انواع دلالت (صوت ، صرف و نحو ، واژگان) را با بهره گیری از برخی از نظریات فرمالیسم ها و ساخت گراها بررسی کند و به تحلیل کارکرد هر یک از این دلالت ها در کشف معنا بپردازد .کلمات و واژگانی که در قرآن به کار رفته همچون آجرهای یک عمارت زیبا ، منظم و بی نقص در کنار یکدیگر قرار گرفته اند که مخارج حروفی هماهنگ و صوتی درخور ، زیبایی و انسجام آنرا دو چندان کرده است . به عبارتی مثل یک اثر موسیقیایی ، هم خوش آهنگ است و هم پر محتوا . لذا محتوا و آهنگ منسجم و هماهنگ می باشد . نیز این پژوهش در پی آن است که تأثیر و اهمیت دلالت ها اعم از صوت ، جایگاه صامت ها و مصوت ها و صرف و نحو ( ساخت کلمه و جمله و واژگان )که در برگیرنده ی معنای اصلی ، نسبی ، ترادف ، تضاد و شمول معنایی است ، را در بافت آیات مشخص کند . پس بافت و سیاق در بیان معنا بسیار موثر است .
کلید واژه : زبان ، دلالت صوت ، صرف و نحو ، سوره ی الرحمن و الواقعه .
مقدمه
معناشناسی ، دانش بررسی و مطالعه معانی در زبان انسان است . به طور کلی بررسی ارتباط میان واژه و معنا را معناشناسی می گویند . این علم معمولا بر روی دلالت کننده ها مانند لغات ، عبارات ، علایم و نشانه ها و اینکه از معانی شان چه استفاده ای می شود ، تمرکز دارد . از لحاظ زبانشناسی ، دانش معناشناسی به موضوعات پایه ای خود می پردازد ؛ نظیر چند معنایی (آرایه ای که به ابهامات معنایی می پردازد) ، ترادف (آرایه ای که پیرامون لغات هم معنی می باشد) و تضاد (معانی مخالف یک لغت) ، هم آوایی و … . در واقع معناشناسی یکی از بخش های دانش زبانشناسی است که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است . زیرا می توان زبان را به شکل پدیده ای که دارای دو حوزه است ، در نظر گرفت . حوزه لفظ و حوزه محتوا . در لفظ با شکل و ساختار عناصر زبانی سر و کار داریم و در محتوا با معنا و مفهوم . (باقری ،1380: 183)
شناخت معنا را در چهار سطح می توان فراگرفت :
سطح آوایی
صوت ، مظهر انفعالات درونی است و انفعال درونی آن است که به تنوع صوت یعنی مد و لین و غنّه و … منجر می شود . (رافعی ، 2005 :145) در قرآن کریم روشی به کار رفته است که هنگامی که قرآن خوانده می شود به بهترین وجه ممکن بر مخاطب اثر می گذارد و توجه مخاطب را به خوبی جلب می کند . تاجایی که شنونده- ی آن نمی تواند از گوش دادن به آن دست بکشد و تحت تأثیر احساسات و عواطف قرار می گیرد و در واقع قرآن کریم نوع خاصی از موسیقیای زبانی است که انسجام و هماهنگی کامل و توازن تام در آن قابل ملاحظه است . (همان : 148) یک نوع هماهنگی و توازن در موسیقی و ایقاع آیات قرآن وجود دارد . تکرار بعضی از صوت ها و کلمات در افزایش ایقاع و اثرگذاری سوره و آهنگین کردن آن موثر است و بین این اصوات و جو آیه و معنایی را که آیه درصدد بیان آن است ، رابطه ی تنگاتنگی وجود دارد . همچنین موسیقی در ترکیب برخی جمله ها چنان موثر واقع شده است که جایگزینی یک کلمه با کلمه ی دیگر باعث از بین رفتن موسیقی کلام می شود ، مثلا در آیه ی (انّه لقول رسول کریم) ، (قرآن ، تکویر ، آیه 19) تکرار حرف (ل) بر موسیقی آیه می افزاید و تکرار سه لام زیبایی را افزون میکند به گونه ای که اگر کلمه ی دیگری جایگزین یکی از کلمات کنیم ، بی تردید موسیقی کلام از بین خواهد رفت .(عبدالرحمن ،2006 : 7)
سطح صرفی و نحوی
سبک شناسی برای سطح صرفی و نحوی اهمیت بسیار قائل است : چرا که این سطح ما را قادر می سازد تا سبک یک متن از متن دیگری باز شناخته شود . (نک : فهمی حجازی ، 1379 :63) .
در این سطح به عناصری چون بررسی جمله ها ، بررسی پدیده های سبکی مانند مفرد و جمع بودن کلمات ، به کار بردن استفهام و امثال آن و نیز دلالت بلاغی واژگان پرداخته می شود .
سطح ادبی
در سطح ادبی به مسائل علم بیان از قبیل تشبیه ، استعاره ، مجاز ، و کنایه و مسائل بدیع المعنی از قبیل تضاد و تناسب توجه می شود . (شمیسا ،1372 :158) در این قسمت به پدیده های سبک شناسی که در سطح ادبی به چشم می خورد ، باتوجه به بلاغت عربی همچون عناصر تشبیه و استعاره و مجاز و غیره می پردازیم .
سطح فکری
در سطح فکری ، با عینیت و برونگرایی در توصیف صحنه ها و شخصیت ها ، مخاطب را در فضای حس و لمس توصیفی قرار می دهد تا با وضوح و شفافیت آن را در ذهن تداعی کنند . (شمیسا،1390:157) در این سطح به تصویر پردازی در قرآن می پردازیم چرا که اگر مردم با خط هایی (نوشته ها) بدون تصویر مواجـه شونــد که فقــط ذهن و عقــل آنــان را مخاطب قرار دهد ، این کلام نمی تواند آنچنان تأثیر گذار باشد . ولی از راه تصویر است که قرآن تمام وجود آدمی را تسخیر می کند و دعوت به ایمان را از اینکه یک جدال منطقی بر پایه ی یک سری مقدمات عقلی صرف باشد، خارج می سازد . (حسنعلیان ، 1389 : 154) .
علت اینکه این پژوهش به بررسی دلالی و معنایی دو سوره واقعه و الرحمن پرداخته این است که از رهگذر مکاتب زبانشناسی و معناشناسی و نظریات مختلف مطرح شده در حوزه معنا و فراگیری انواع دلالت ، مشخص کند که آیا دلالت ها (صوت و صرف و لغوی) در افاده معنا تاثیر دارند یا نه ؟ اگر جواب مثبت است این تاثیرگذاری تا چه اندازه ای است . دغدغه پژوهشگر این است که تاثیر شگرف و بی نظیر دلالت ها را در افاده و تاکید معنا اثبات کند و از خلال آن به گونه ای قرآن را یک اثر منحصر به فرد ادبی و حساب شده معرفی کند ، ضمن اینکه شکی نیست که کلام خدا یک اعجاز بی چون و چرا می باشد . پژوهشگر از خلال مثال های مختلف و متفاوت سعی کرده این مطلب را در ذهن مخاطب عینی و نهادینه سازد . اهمیت این پژوهش به اندازه ای است که زوایای اعجاز قرآن را تا حد زیادی می توان مشخص کرد و تاثیر دلالت های صوتی و صرفی و نحوی و واژگانی که محصول پژوهش های معاصر مکاتب غربی و اسلامی است ، در این کتاب آسمانی که چهارده قرن پیش بر قلب پیامبرش نازل شده را نشان داده است .
تعداد صفحه : 133
قیمت :14700 تومان